تفاوت‌های طرح پانزی و هرمی

موضوعی که بین این دو طرح مشترک است این است که در هردوی این طرح ها به افراد وعده سوددهی های سنگین می دهند .همچنین در هردوی این طرح ها مشاهده شده که تا زمانی ادامه می یابند که افراد جدید وارد مجموعه شود.

Digesttt/ پادکست دایجس‪ت‬ فرشاد محمودی

خیلی بعیده که کسی متفکر انتقادی خوبی باشه ولی بلد نباشه چه طوری پرسشگری کنه و خب وقتی صحبت از پرسشگری هم میکنیم هیچکسی بارز تراز سقراط در تاریخ نداریم که در این حیطه آوازه اش بیشتر بوده باشه. برای همین میخوایم ببینیم این اندیشمند بزرگ از چه شیوه و روشی استفاده می کرده و چه طور ما می توانیم چند درس در مورد پرسشگری از این فیلسوف بزرگ یاد بگیریم.

• 6 ИЮН. 2022 Г.

این قسمت از پادکست دایجست به شرکت های هرمی و طرح های پانزی پرداخته است.

در این قسمت موارد زیر را می شنویم:

-عوامل بستر ساز برای تقلب و کلاه برداری

-تفاوت بین طرح های پانزی، شرکت های هرمی و نتورک مارکتینگ

-راه های تشخیص شرکت های هرمی از نتورک مارکتینگ

-آشنایی با برخی از خطاهای شناختی مرتبط و دخیل در ناخودآگاه ما

• 11 МАР. 2022 Г.

روسیه و اوکراین

در این قسمت سعی کردیم تا خیلی موجز به زوایای کمتر پرداخته شده جنگ روسیه و اوکراین در سال 2022 بپردازیم. مشخصاً درباره موارد زیر در این قسمت صحبت خواهیم کرد.

-تاریخچه شکل گیری ناتو

-بررسی برخی از تحلیل ها در مورد استراتژی سیاست خارجی آمریکا

-تفاوت و اختلاف نظر به وجودیت ناتو از دید روسیه و غرب

-بررسی برخی از تحلیل گران در مورد بعد استراتژیک اقدام اخیر در هجمونی قدرتی جهان

• 30 ЯНВ. 2022 Г.

جهان در سال 2021

در این قسمت به صورت مختصر به مهم ترین اتفاقات سال گذشته یعنی 2021 پرداختیم تا خیلی به طور اجمالی با اون ها آشنا بشیم. خبر های پوشش داده شده عبارتند از:

-مسابقات فضایی میلیاردرها

-خورشید مصنوعی (تکنولوژی هم جوشی هسته ای)

-ماجرای روسیه و اوکراین

-ماجرای چین و تایوان

• 11 ДЕК. 2021 Г.

در این قسمت به تغییرات اقلیمی ناشی از گرمایش جهانی می پردازیم و به صورت اجمالی این پدیده را به زبان ساده توضیح می دهیم که گرمایش جهانی دقیقاً به چه معناست، چگونه به وجود آمده، از چه طریق می دانیم که چنین پدیده ای وجود دارد و عواقب و راه حل های موجود چیست.

• 17 ОКТ. 2021 Г.

در این قسمت به صورت خلاصه بررسی می کنیم که ما انسان ها به چه دلیل می خوابیم و مراحل خوابیدن ما به چه شکل است به عبارت دیگه از زمانی که چشمانمان را می بندیم چه اتفاقی در بدن ما می افتد و در هر مرحله از خواب چه چیزهایی منتظر ما هستند. در قسمتی دیگر از این قسمت به صورت اجمالی با هم نظریه های مختلفی که در مورد رویاها و تفاوت‌های طرح پانزی و هرمی کابوس های ما وجود دارند را باهم بررسی می کنیم تا با کلیات این مقوله از زاویه دید های مختلف آشنا شویم.

طرح پانزی چیست

طرح پانزی چیست ؟ طرح پانزی (Ponzi scheme)، به یک ترفند در کلاهبرداری گفته می شود که در آن یک کلاهبردار یا همان طراح پانزی، به افراد ناآگاه وعده سودهای کلان و تضمینی در قبال سرمایه گذاری پول های آنها می دهد.

ابتدای کار برای اینکه اعتماد مشتریان را جلب کنند از پول افرادی که جدیدا سرمایه گذاری کرده اند، سود افراد قبلی را پرداخت میکنند. به این ترتیب افراد سرمایه گذار خوشحال از اینکه وعده راست به آنها داده شده دوستان خود را برای شرکت در این سرمایه گذاری تشویق می کنند.

در انتها به دلیل اشباع این شبکه و عدم وجود سرمایه گذار جدید، این طرح نابود شده و فرد کلاهبردار با مقدار زیادی پول متواری می شود.

اساس کار طرح‌ پانزی

حال که دانستیم طرح پانزی چیست بهتر است بدانیم که اساس کار طرح پانزی چیست ؟ برای درک بهتر این تفاوت برایتان یک مثال خواهیم زد تا موضوع کاملا شفاف شود.

چنگیز فردی است که قصد انجام ترفند پانزی را دارد. به عبارت دیگر کلاهبردار طرح پانزی است. او برای شروع کار خود اقدام به ثبت شرکت یا راه اندازی یک سایت جعلی می کند.

و در آن به مردم وعده می دهد که هرکس ۱ میلیون تومان پرداخت کند پس از سرمایه گذاری در بازار بورس نیویورک یا ارزهای دیجیتال ماهیانه ۲۰ درصد سود تضمینی به سرمایه گذاران خواهد داد.

اما در حقیقت هیچ‌ سرمایه‌گذاری در کار نبوده و فقط بازی با پول انجام می‌شود. پس از مدتی تبلیغ و جذب سرمایه گذاران اولیه، حالا چنگیز میلیون‌ها تومان پول جمع‌آوری کرده است.

برای ادامه دار شدن طرح خود و جذب پول بیشتر، چنگیز از پول سرمایه گذاران جدید سود سرمایه گذاران اولیه را پرداخت می کند. همین موضوع سبب می شود تا افراد قدیمی که سود خود را به طور کامل دریافت کردند این طرح را به دوستان خود معرفی کنند.

این طرح تا زمانی که پول به خوبی جمع آوری می شود و افراد جدید وارد طرح می شوند ادامه خواهد داشت تا اینکه چنگیز با پول های جمع آوری شده فرار کند. ( طرح پانزی چیست ؟ )

طرح های پانزی به دلیل گسترش اینترنت و انجام تبلیغات آسان در اینترنت و فضای مجازی افزایش چشمگیری داشته و طراح پانزی می‌تواند ناشناس باقی بماند.

نام طرح پانزی از کجا می آید؟

حال که دانستیم طرح پانزی چیست بد نیست بدانید که این نام از نام چارلز پانزی، یکی از مشهورترین کلاهبرداران تاریخ، گرفته شده است. او با فروش کوپن‌های تخفیفی اداره پست، به سرمایه‌گذاران وعده ۵۰ درصد سود را در ۴۵ روز یا ۱۰۰ درصد سود در ۹۰ روز می‌داد.

روش پانزی این بود که با استفاده از سرمایهٔ سرمایه‌گذاران پیشین و همچنین سرمایه‌گذاران جدید، سود اولین‌ سرمایه گذاران را پرداخت می‌کرد. چارلز پانزی توانست با طرح ابداعی خود، در دهه ۱۹۲۰ در آمریکا، بیش از ۲۰ میلیون دلار کلاهبرداری کند.

طول عمر طرح پانزی چقدر است؟

حال که دانستیم طرح پانزی چیست بهتر است بدانیم که این طرح زمان مشخصی ندارد. همانطور که گفتیم طرح پانزی تا زمانی که سرمایه گذار جدید وجود داشته باشد ادامه خواهد داشت.

پس از این‌که مقدار زیادی پول جمع شد و یا دیگر سرمایه‌گذاران جدید به اندازه نیاز وارد عرصه نشدند، طراح دیگر سودی پرداخت نمی‌کند. طبق قاعده تصاعد و جمعیت، معمولا یک طرح پانزی بیش‌تر از دو سال دوام نمی‌آورد.

طرح پانزی چگونه کار می‌کند؟

حال که دانستیم طرح پانزی چیست باید بدانیم این تفاوت‌های طرح پانزی و هرمی طرح چگونه کار می کند؟

به طور کلی تمام طرح‌های پانزی یک چرخه را دنبال می‌کنند اما نحوه کار می‌تواند کمی متفاوت باشد. هسته اصلی تمام طرح های پانزی یکسان است اما ظاهر و نوع ادعاها متفاوت است.

چرخه اصلی در همه طرح های پانزی

۱- تبلیغات فریبنده

در ابتدا با تبلیغات کاذب (معمولا در اینترنت یا گروه‌های اجتماعی)، چند نفر جذب سیستم شده و مقدار کمی سرمایه‌گذاری می‌کنند. بعضی از طرح‌های پانزی روش‌های بازاریابی هم در پیش گرفته که اگر یک کاربر عضو جدید وارد سیستم کند، سودش بیشتر خواهد شد.

۲- واریز سودهای اولیه و جلب اعتماد

برای جلب اعتماد بیشتر سودها به طور مرتب واریز می شوند. همانطور که گفتیم این سودها یا با استفاده از پول سرمایه‌گذاران جدید و یا از سرمایه اولیه طراح پرداخت می‌شود. ( طرح پانزی چیست ؟ )

۳- ورود حجم زیادی از سرمایه

پس از جلب شدن اعتماد افراد، موج عظیمی از سرمایه‌ وارد طرح پانزی مورد نظر می شود. سرمایه گذاران پیشین نیز پس از اینکه سود خود را دریافت کردند تصمیم میگیرند پول بیشتری وارد کرده و حتی دوستان و آشنایان نزدیک خود را به طرح دعوت می‌کنند.

در این مرحله تعصبات کورکورانه سبب می‌شود برخی از سرمایه‌گذاران برای شرکت در این طرح، حتی اقدام به دریافت وام یا قرض سنگین و حتی فروش خانه یا اتومبیل خود کنند.

۴- فروپاشی طرح

موارد ۱ تا ۳ چندین بار تکرار می‌شوند تا این‌که دیگر سرمایه‌گذار جدیدی وجود نداشته باشد یا مقدار زیادی پول جمع شده باشد. پس از آن، طراح پول‌ها را برداشته و ناپدید می‌شود. ( طرح پانزی چیست ؟ )

تشخیص طرح پانزی

حال که دانستیم طرح پانزی چیست این سوال پیش می آید که چگونه می توان این طرح را تشخیص داد. اگرچه انواع مختلفی طرح پانزی وجود دارد اما تمامی آنها یک سری خصوصیات اصلی دارند که عبارتند از:

۱- سودهای نجومی و تضمینی

قول سودهای نجومی و تضمینی از خصوصیات اصلی یک طرح پانزی است. هر جا این وعده را دیدید، به پانزی بودنش شک کنید. منظور از نجومی بودن سود این است که اگر قرار باشد با پول خود کار کنید، باز هم سودش از طرح پانزی پایین‌تر است.

مثلا ماهی بیش از ده درصد سود تضمینی، بسیار مشکوک است. به این فکر کنید که چطور می‌شود بدون هیچ ریسکی چنین سودی را تضمین داد؟

۲- ناشناس بودن طراح

به طور معمول در یک طرح پانزی اطلاعات زیادی درباره تیم یا گرداننده اصلی وجود ندارد و اگر هم وجود داشته باشد، معمولا از اسامی مستعار یا تقلبی استفاده می‌شود. یک طراح پانزی قطعا نمی‌خواهد شناسایی شود.

۳- عدم شفافیت در فعالیت‌ها

یک طرح پانزی با شفافیت کامل نمی گوید که چگونه سود نجومی خود را به دست می آورد و چگونه می توان آن را تضمین کند.

به عنوان مثال، بعضی از طرح‌ها می‌گویند که پول کاربران را در بازارهای سرمایه یا استخراج ارزهای دیجیتال سرمایه‌گذاری می‌کنند اما درخصوص اینکه چگونه از ریسک نوسانات قیمت، سختی استخراج و … در امان هستند صحبتی نمی کنند.

۴- بدون اطلاعات تماس معتبر

طرح‌های پانزی معمولا آدرس و شماره تلفن‌های معتبری از خود اعلام نکرده یا به آدرس‌های تقلبی و دفترهای کار چند روزه روی می‌آورند. ناشناس بودن از خصوصیات اصلی یک طرح پانزی است. (‌طرح پانزی چیست ؟ )

۵- روش‌های عجیب دریافت پول

طراح سعی می‌کند تا مبالغ را از درگاه‌های غیرقانونی یا این‌ روزها به وسیله ارزهای دیجیتال دریافت کند تا رهگیری آن برای پلیس مشکل باشد.

۶- نداشتن مجوزهای قانونی

طرح‌های پانزی نمی‌توانند مجوزهای قانونی اخذ کنند. البته گاهی اوقات یک طرح تا حدی حرفه‌ای است که مقامات قانونگذار را نیز فریب داده یا با باندبازی مجوز لازم را دریافت می‌کند.

تفاوت‌ طرح هرمی و پانزی

جالب است بدانید که طرح‌ پانزی با طرح های کلاهبرداری هرمی شباهت های بیشماری دارد که بسیاری اوقات سبب می شود تا برخی از کاربران این دو را یکی بدانند.

اما واقعیت این است که طرح هرمی با طرح پانزی دقیقا مشابه نبوده و یک‌سری از ویژگی‌ها، آن‌ها را از یکدیگر متفاوت می نماید.

طرح هرمی چیست؟

حال که دانستیم طرح پانزی چیست بهتر است با تعریف طرح هرمی نیز آشنا شویم. در طرح هرمی به افراد شرکت کننده وعده داده می شود که در صورت اضافه کردن عضو جدید به شاخه و زنجیره خود سودهای بیشتری به فرد تعلق می گیرد.

همچنین در طرح هرمی معمولا یک‌سری کالا یا خدمات وجود دارد که بایستی توسط عضو جدید خریداری شده تا سود به نفر بالایی هرم تعلق بگیرد.

• شباهت‌ طرح پانزی و هرمی
  • هر دو با دادن وعده سودهای نجومی، جیب قربانیان را خالی می‌کنند.
  • هر دو برای بقا و ادامه دادن، نیاز به جذب اعضای جدیدتر دارند.
  • تفاوت‌های طرح پانزی و هرمی
    • طرح پانزی مدعی سرمایه‌گذاری پول‌ها در بازار است اما در طرح هرمی با یک‌سری محصول یا خدمات طرف هستیم.
    • طرح پانزی می‌تواند شبکه‌ای نباشد اما طرح هرمی شبکه‌ای است، به این صورت که اعضای قدیمی، اعضای جدیدتر را دعوت می‌کنند.
    • طرح پانزی کاملا کلاهبرداری است و قانون با آن برخورد می‌کند اما طرح هرمی با اینکه از اساس مشکل دارد، می‌تواند قانونی هم باشد.

    طرح‌ پانزی و هرمی در ارزهای دیجیتال

    ارزهای دیجیتال با توجه به ویژگی هایی که دارند، کار را برای کلاهبرداران پانزی و هرمی تا حد زیادی راحت کرده‌اند و این روزها بیشتر طرح‌های پانزی با استفاده از انواع ارز دیجیتال راه‌اندازی می‌شوند.

    معرفی بیت‌کانکت – بزرگترین پانزی تاریخ ارزهای دیجیتال

    بیت کانکت (Bitconnect) یک پلتفرم سرمایه‌گذاری و وام‌دهی ارزهای دیجیتال بود که در سال ۲۰۱۷ به شدت مطرح شد. ارز دیجیتال آن یعنی BCC با قیمت بیش از ۵۰۰ دلار در رده‌های بالای بازار جا خشک کرده بود و صرافی‌های بسیار معتبری از آن پشتیبانی می‌کردند.

    در ژانویه ۲۰۱۸، پس از بررسی نهادهای تنظیم کننده بر فعالیت‌های این سازمان و مشخص شدن کلاهبرداری پانزی، بیت کانکت فروپاشید.

    پس از خبر فروپاشی توکن BCC بیش از ۹۰ درصد ارزشش را در کمتر از چند ساعت از دست داد. در همان ماه ارزش این ارز دیجیتال از ۴۰۰ دلار به حدود ۷ دلار کاهش یافت و تفاوت‌های طرح پانزی و هرمی اکنون با قیمت صفر، یک ارز دیجیتال مرده به شمار می‌آید.

    استخراج یا ماینینگ ابری (Cloud mining)

    بخش بزرگی از کلاهبرداری های پانزی در حوزه ارزهای دیجیتال به وب‌سایت‌های ماینینگ ابری اختصاص دارند که ادعا می‌کنند با پول سرمایه‌گذاران اقدام به استخراج بیت کوین می‌کنند.

    اغلب این سایت‌ها از روش پانزی استفاده کرده و از سود سرمایه‌گذاران جدید به سرمایه‌گذاران قدیمی سود پرداخت می‌کنند. ( طرح پانزی چیست ؟ )

    سودهای نجومی و تضمینی بدون در نظر گرفتن ریسک‌های استخراج، عدم شفافیت در نحوه کار، عدم وجود آدرس یا شماره تلفن معتبر و … از نشانه‌های طرح‌های پانزی ماینینگ هستند.

    ماینینگ ابری امکان‌پذیر است اما یک سایت معتبر در ماینینگ ابری، فقط قدرت هش می‌فروشد نه این‌که مدعی سود نجومی تضمینی با نرخ ثابت و منظم باشد.

    فروش توکن های بی ارزش

    این روش به خودی خود پانزی یا هرمی محسوب نمی‌شود اما مکملی برای طرح‌های کلاهبرداری پانزی و هرمی است.

    روش کار این طرح‌ها به این صورت بوده که ابتدا پول زیادی در قالب بیت کوین یا ارزهای دیجیتال معتبر از مردم دریافت می‌کنند تا سودهای تضمینی به آن‌ها پرداخت کنند.

    اما در نهایت، این سود را با ارز دیجیتالی که خودشان ساخته‌اند و هیچ ارزشی ندارد، می‌پردازند و این امیدواری را به مردم می‌دهند که قیمت آن در آینده افزایش خواهد یافت.

    جمع بندی

    طرح‌ پانزی روشی در کلاهبرداری است که با وعده دادن سودهای تضمینی و نجومی، از قربانیان سرمایه جذب می‌کند. برای جلب اعتماد بیشتر، کلاهبرداران در ماه‌های اول سود تضمینی را به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌کنند.

    این کار با استفاده از پول سرمایه‌گذاران جدید انجام می‌شود. پس از مدتی که پول زیادی جذب شد و دیگر سرمایه‌گذار جدیدی وارد سیستم نشد، کلاهبرداران دیگر پولی پرداخت نمی‌کنند و متواری می‌شوند.

    تشخیص طرح‌های پانزی اصلا سخت نیست. مهم‌ترین شاخصه این طرح‌ها سودهای نجومی تضمینی و ناشناس بودن است.

    به دلیل ماهیت ارزهای دیجیتال در حریم خصوصی تراکنش‌ها و عدم تحریم‌پذیری، این روزها شاهد افزایش فعالیت طرح‌های پانزی در حوزه ارزهای دیجیتال هستیم که تا زمان قانون‌گذاری ، سرمایه‌گذاران خودشان مسئولیت اصلی را بر عهده دارند.

    کلاهبرداری پانزی چیست؟

    به طور خلاصه، اگر جایی به شما وعده سود‎های کلان در ازای سرمایه‌‎گذاری داده شد ( مثلا سودی بیشتر از ماهیانه ۱۰ درصد)، احتمالا با یک کلاهبرداری پانزی رو به رو هستید که قصد به چنگ آوردن سرمایه‌ای که شما یک عمر برای آن تلاش کرده‌اید را دارد. با ایران درگاه همراه باشید تا جزییات این نوع کلاهبرداری را بررسی کنیم.

    

    شیوه کار یک کلاهبرداری پانزی به شکل زیر است :
    در ابتدا باید تعدادی سرمایه‌گذار جذب شوند، و سودهایی که به آن‌ها وعده داده شده در موعد مقرر پرداخت شوند.

    پس از جذب اعتماد سرمایه‌گذاران اولیه، افراد بیشتری وارد این سرمایه‌گذاری می‎شوند. حال با استفاده از پول افراد قبلی، سود سرمایه‌گذاران جدید پرداخت می‎شود.

    کلاهبرداری پانزی تا کجا ادامه پیدا می کند؟

    این کلاهبرداری معمولا تا جایی ادامه پیدا می‎کند که یا سرمایه‌گذار جدیدی پیدا نشود، و در نتیجه کلاهبرداران در پرداخت سود قدیمی‌تر‎ها با مشکل رو به رو شوند، یا اینکه پولی که از ابتدا مد نظر کلاهبرداران بوده جمع شود و شرکت کلاهبردار و سرمایه شما به یکباره ناپدید شوند.

    بر این اساس، طول عمر یک طرح پانزی به طور میانگین حدود ۲ سال است.

    چرخه اصلی در همه طرح‌های پانزی:

    ۱- تبلیغات فریبنده

    در ابتدا با تبلیغات کاذب (معمولا در اینترنت یا شبکه اجتماعی)، چند نفر جذب سیستم می‌شوند و مقدار کمی سرمایه‌گذاری می‌کنند. همچنین بعضی از طرح‌های پانزی روش‌های بازاریابی هم در پیش می‌گیرند که اگر یک کاربر عضو جدید وارد سیستم کند، سودش بیشتر خواهد شد.

    ۲- واریز سودهای اولیه و جلب اعتماد

    سودها به طور مرتب واریز می‌شود تا اعتماد بیشتری برای مبالغ بیشتر و سرمایه‌گذاران جدید جلب شود. این سودها یا با استفاده از پول سرمایه‌گذاران جدید و یا از سرمایه اولیه طراح پرداخت می‌شود.

    ۳- ورود حجم زیادی از سرمایه

    پس از جلب شدن اعتماد افراد، موج عظیمی از سرمایه‌ به سیستم وارد می‌شود. سرمایه‌گذاران قدیمی هم پول بیشتری سرمایه‌گذاری کرده و حتی دوستان و آشنایان نزدیک خود را به طرح دعوت می‌کنند. در این مرحله تعصبات کورکورانه موجب می‌شود برخی از سرمایه‌گذاران، حتی اقدام به دریافت وام یا قرض سنگین و حتی فروش خانه یا اتومبیل خود کنند.

    ۴- فروپاشی طرح

    موارد ۱ تا ۳ چندین بار تکرار می‌شوند تا این‌که دیگر سرمایه‌گذار جدیدی وجود نداشته باشد یا مقدار زیادی پول جمع شده باشد. پس از آن، طراح پول‌ها را برداشته و ناپدید می‌شود.

    تفاوت‌های طرح پانزی و هرمی

    • طرح پانزی مدعی سرمایه‌گذاری پول‌ها در بازار است اما در طرح هرمی با یک‌سری محصول یا خدمات طرف هستیم.
    • طرح پانزی می‌تواند شبکه‌ای نباشد اما طرح هرمی شبکه‌ای است، به این صورت که اعضای قدیمی، اعضای جدیدتر را دعوت می‌کنند.
    • طرح پانزی کاملا کلاهبرداری است و قانون با آن برخورد می‌کند اما طرح هرمی با اینکه از اساس مشکل دارد، می‌تواند قانونی هم باشد.

    استخراج یا ماینینگ ابری (Cloud mining)

    بخش بزرگی از کلاهبرداری‌های پانزی در حوزه ارزهای دیجیتال به وب‌سایت‌های ماینینگ ابری اختصاص دارند که ادعا می‌کنند با پول سرمایه‌گذاران اقدام به استخراج ارزهای دیجیتال می‌کنند. اغلب این سایت‌ها از روش پانزی استفاده می‌کنند و از سود سرمایه‌گذاران جدید به سرمایه‌گذاران قدیمی سود پرداخت می‌کنند. سودهای نجومی و تضمینی بدون در نظر گرفتن ریسک‌های استخراج، عدم شفافیت در نحوه کار، عدم وجود آدرس یا شماره تلفن معتبر و … از نشانه‌های طرح‌های پانزی ماینینگ هستند.

    ماینینگ ابری امکان‌پذیر است اما یک سایت معتبر در ماینینگ ابری، فقط قدرت هش می‌فروشد نه این‌که مدعی سود نجومی تضمینی با نرخ ثابت و منظم باشد.

    طرح پانزی چیست؟

    امروزه در تمام بازارها کلاهبردارانی وجود دارند که قصد دارند از افراد دیگر سو استفاده کنند. در بازار ارز دیجیتال هم این کلاهبرداری ها وجود دارد و به روش های مختلفی انجام می شود. یکی از روش های کلاهبرداری در بازار ارز دیجیتال طرح پانزی (Ponzi scheme) است. در این مطلب می خواهیم به صورت کامل به بررسی طرح پانزی بپردازیم و بعد از آشنایی با آن به چگونگی شناسایی آن می پردازیم.

    

    بررسی طرح پانزی (Ponzi scheme)

    طرح پانزی (Ponzi scheme) یکی از ترفندهای کلاهبرداری در بازار ارز دیجیتال است. این طرح به این صورت است که فردی که این طرح را طراحی کرده است به افراد نا آگاه وعده سود نجومی و تضمینی می دهد. به این صورت که آن کلاهبردار به افراد می گوید که اگر پول هایشان را در اختیار او قرار دهند با آن پول ها کار می کند و به آنها سود تضمینی و نجومی می دهد.

    این افراد برای این که نظر افراد بیشتری را جلب کنند و اعتماد آنها را بدست آورند به این صورت عمل می کنند که با پول افراد جدید سود افراد قدیمی را پرداخت می کنند. این باعث می شود که افراد بیشتری به آنها اعتماد کنند و پول خود را در اختیار آنها قرار دهند. طرح پانزی (Ponzi scheme) معمولا بعد از این که اشباع شد و دیگر سرمایه گذار جدید وجود نداشت، نابود می شود. و این کلاهبرداران معمولا با پول بسیار زیادی که بدست آورده اند متواری می شوند.

    برای این که طرح پانزی را بهتر درک کنید به این مثال توجه کنید:

    فردی که قصد دارد کلاهبرداری کند اقدام به تاسیس یک سایت یا شرکت جعلی می کند. بعد به افراد وعده می دهد که اگر هر کدام از آنها به او دو میلیون بدهند، او با این دو میلیون در بازار های مختلف کار می کند و به آنها سود تضمینی 20 درصد می دهد. آن فرد هیچگونه کاری انجام نمی دهد و در هیچ بازاری کار نمی کند فقط با پول هایی که بدست می آورد بازی می کند.

    بعد آن فرد با تبلیغات بیشتر افراد بیشتری را جذب می کند و برای این که افراد قدیمی شک نکنند و همچنین افراد بیشتری را جذب کند از افراد جدید که پول می گیرد به افراد قدیمی سود می دهد. این مورد به غیر از این که باعث جذب افراد جدید می شود باعث می شود افراد قدیمی که این سودها را دریافت می کنند، این طرح را به افراد آشنا و فامیل خود معرفی کنند.

    این طرح آنقدر ادامه پیدا می کند تا دیگر فرد جدیدی جذب نشود. بعد از این که فرد جدید برای سرمایه گذاری پیدا نشد آن فرد با پول هایی که بدست آورده است فرار می کند.

    

    نام این طرح از کجا تفاوت‌های طرح پانزی و هرمی آمده است؟

    نام این طرح از نام یکی از معروف ترین کلاهبرداران تاریخ به نام چارلز پانزی (Charles Ponzi) گرفته شده است. چارلز پانزی در گذشته با فروش کوپن های تخفیفی اداره پست این کلاهبرداری را انجام داد. او به سرمایه گذاران تعهد 50 درصد سود در 45 روز یا 100 درصد در 90 روز را داده بود. او سرمایه سرمایه گذاران جدید را می گرفت و سود سرمایه گذاران قدیمی را می داد. چارلز با این روش در سال 1920 در آمریکا توانست بیشتر از بیست میلیون دلار کلاهبرداری کند.

    

    طرح های پانزی چقدر طول می کشند؟

    این طرح همانطور که گفته شد معمولا تا زمانی ادامه پیدا می کند تا سرمایه گذار جدیدی نباشد. در بعضی مواقع هم تا زمانی ادامه پیدا می کند که آن کلاهبردار از مقدار پولی که بدست آورده است راضی شود. زمانی که یکی از این دو اتفاق افتاد کلاهبردار دیگه سودی پرداخت نمی کند. معمولا طرح های پانزی بیشتر از دو سال دوام نمی آورند و حداکثر دو سال ادامه پیدا می کنند.

    چرخه طرح پانزی (Ponzi scheme) چگونه کار می کند؟

    به طور کلی تمام طرح های پانزی یک نوع چرخه را دنبال می کنند و هرکدام کمی با یکدیگر متفاوت هستند. ولی باید توجه داشته باشید که طرح های پانزی در ظاهر و نوع ادعا ها متفاوت هستند. در این قسمت می خواهیم با چرخه و هسته اصلی طرح پانزی (Ponzi scheme) آشنا شویم.

    انجام تبلیغات بسیار گسترده و فریبنده

    ابتدا طراح این طرح ها با استفاده از تبلیغات کاذب چند نفر را جذب سیستم می کند و آنها با مقدار تفاوت‌های طرح پانزی و هرمی کمی در آن طرح سرمایه گذاری می کنند. این تبلیغات کاذب معمولا در اینترنت و شبکه های اجتماعی انجام می شود.

    دادن سود به افراد اولیه و جلب اعتماد آنها

    آنها سود افراد قدیمی سیستم را به صورت مرتب واریز می کنند تا بتوانند اعتماد آنها را جلب کنند تا مقدار بیشتری سرمایه گذاری کنند و همچنین افراد بیشتری را جذب کنند. سود افراد قدیمی با استفاده از پول سرمایه گذاران جدید پرداخت می شود و یا این که از پول اولیه طراح این طرح پانزی پرداخت می شود.

    وارد شدن حجم بسیار زیادی سرمایه

    بعد از این که اعتماد افراد را جلب کردند باعث می شود که افراد جدیدی عضو سیستم و طرح آنها شوند و این افراد روز به روز تعدادشان بیشتر می شود. البته این اعتماد باعث می تفاوت‌های طرح پانزی و هرمی شود که افراد قدیمی نیز سرمایه بیشتری وارد این طرح کنند. در این مرحله بسیاری از افراد به خاطر تعصبات اقدام به دریافت وام یا قرض می کنند تا در این طرح سرمایه گذاری کنند. حتی افرادی دیده شده است که به خاطر طرح های پانزی اقدام به فروش خانه یا اتومبیل خود کرده اند.

    فرو پاشیده شدن طرح

    آخرین مرحله از این چرخه این است که طرح فرو می پاشد. زمانی این اتفاق می افتد که مراحل قبلی چندین بار تکرار شوند و دیگه فرد جدیدی سرمایه گذاری نمی کند. در بعضی مواقع زمانی که فرد کلاهبردار از پولی که به دست آورده راضی شود، دیگر سودی پرداخت نمی کند. آن کلاهبردار پول ها را بر می دارد و فرار می کند.

    

    چگونه یک طرح پانزی را تشخیص دهید؟

    این نوع کلاهبردار در شکل و انواع مختلفی ایجاد می شود. اما همه آنها دارای یکسری خصوصیات مثل هم هستند که با استفاده از آن خصوصیات می توانید یک طرح پانزی را تشخیص دهید.

    پیشنهاد سودهای نجومی و تضمینی:

    اگر فردی به شما قول سود های بسیار زیاد و نجومی می دهد و تضمین می دهد که هر ماه این مقدار پول به عنوان سود پرداخت می کنم باید به آن فرد شک کرد. یکی از خصوصیات اصلی طرح های پانزی سودهای تضمینی و نجومی است.

    ناشناس بودن طراح:

    در یک طرح پانزی اطلاعات زیادی در رابطه با تیم آن طرح یا رئیس های آن طرح وجود ندارد. اگر این اطلاعات وجود داشت معمولا به صورت تقلبی می باشد. زیرا یک طراح پانزی دوست ندارد شناخته شود.

    واضح نبودن فعالیت ها:

    در یک طرح پانزی توضیحات شفافی از چگونگی بدست آوردن سود تضمینی و نجومی نمی دهند. اگر هم گفته اند که از چه روشی سود به دست می آورند به صورت کلی است به عنوان مثال می گویند از طریق استخراج بیت کوین این سودها به دست می آید ولی نمی گویند که چگونه آن کار را انجام می دهند.

    اطلاعات تماس معتبری ندارند:

    یک طرح پانزی اطلاعات تماس معتبر در اختیار شما قرار نمی دهد.

    از روش های بسیار عجیب پول دریافت می کنند:

    معمولا این کلاهبردار ها از درگاه های غیر قانونی یا ارز های دیجیتال برای دریافت پول استفاده می کنند که غیر قابل رهگیری هستند.

    مجوز قانونی ندارند:

    معمولا طرح های پانزی مجوز قانونی دریافت نمی کنند. البته ناگفته نماند که گاهی اوقات یک طراح پانزی به قدری حرفه ای کار می کند که مقامات را نیز فریب می دهد و مجوز دریافت می کند. در بعضی مواقع نیز با باندبازی مجوز دریافت می کنند.

    جمع بندی

    طرح‌ پانزی روشی در کلاهبرداری است که با وعده دادن سودهای تضمینی و نجومی، از قربانیان سرمایه جذب می‌کند. برای جلب اعتماد بیشتر، کلاهبرداران در ماه‌های اول سود تضمینی را به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌کنند. این کار با استفاده از پول سرمایه‌گذاران جدید انجام می‌شود. پس از مدتی که پول زیادی جذب شد و دیگر سرمایه‌گذار جدیدی وارد سیستم نشد، کلاهبرداران دیگر پولی پرداخت نمی‌کنند و متواری می‌شوند.

    تشخیص طرح‌های پانزی اصلا سخت نیست. مهم‌ترین شاخصه این طرح‌ها سودهای نجومی تضمینی و ناشناس بودن است. به دلیل ماهیت ارزهای دیجیتال در حریم خصوصی تراکنش‌ها و عدم تحریم‌پذیری، این روزها شاهد افزایش فعالیت طرح‌های پانزی در حوزه ارزهای دیجیتال هستیم که تا زمان قانون‌گذاری ، سرمایه‌گذاران خودشان مسئولیت اصلی را بر عهده دارند.

    طرح پانزی ponzi scheme چیست؟ | چطور طرح پانزی را تشخیص دهیم؟

    

    طرح پانزی ponzi scheme چیست؟ ، تا به حال نام طرح پانزی را شنیده اید؟ آیا می دانید که طرح پانزی در ارز های دیجیتال به چه معنی می باشد؟ ما در این مقاله در نظر داریم تا درباره طرح پانزی با شما عزیزان گفتگو کنیم. در ادامه همراه ما باشید.

    به صورت کلی، به طرح های کلاهبرداری، طرح پانزی گفته می شود. اگر به دام طرح های پانزی بیوفتید، ممکن است سرمایه تان را از دست بدهید. اگر علاقه مند به بررسی اطلاعات بیشتر دارید، همانطور که گفتیم این مقاله را تا انتها دنبال کنید.

    طرح پانزی ponzi scheme چیست؟

    

    همانطور که در ابتدا آوردیم، به طرح و یا ترفند های کلاهبرداری، طرح پانزی گفته می شود. در طرح های پانزی، به افراد مختلف وعده های پوچ می دهند و افراد نیز با توجه به این وعده ها سرمایه خود را وارد بازار می کنند. متاسفانه افراد زیادی هستند که خام طرح های پانزی می شوند و سرمایه شان را از دست می دهند.

    در طرح های پانزی تنها سرمایه شما از دست نمی رود بلکه سرمایه افرادی که بعد از شما جذب می شود نیز از بین می رود. با جذب افراد جدید، پول های جدید تری به حساب صاحب طرح پانزی وارد می شود. این فرد با پول افراد جدید، پول افراد قدیمی را می دهند. پس از مدتی، پس از عدم وجود سرمایه کلاهبرداران سود های خود را برداشت و سپس فراری می شوند. شاید برای شما این سوال پیش بیاید که چگونه می توانیم این افراد را ردیابی کنیم؟

    متاسفانه انجام مراحل دریابی کمی دشوار است و بعضا ممکن است امکان پذیر نباشد، به هر حال شما نمی توانید پس از انجام کلاهبرداری دوباره سرمایه خود را بازیابی کنید.

    آیا ارز های دیجیتال همانند بیت کوین و اتریوم و… یک طرح پانزی هستند؟

    قطعا خیر، اگر به وایت پیپیر رمز ارز های بیت کوین و اتریوم و یا باقی رمز ارز ها نگاه کنید متوجه خواهید شد که هیچ کدام از این رمز ارز ها طرح پانزی نیستند زیرا هیچ کدام به شما قول بازگشت سرمایه تان نداده اند. هر ارز دیجیتال هدف خاصی را دنبال می کند. زمانی که یک رمز ارز طرح پانزی وارد بازار شود، با توجه به وعده وعید هایش می توان تشخیص داد که این طرح پانزی است یا خیر، به صورت کلی طرح های پانزی کاملا مشخص می باشند و شما می توانید به راحتی پروژه های طرح پانزی را تشخیص دهید.

    تاریخچه طرح پانزی

    

    شاید تا به حال نام چالز پانزی را شنیده باشید. این فرد یکی از معروف ترین کلاهبرداران تاریخ می باشد. نام طرح پانزی نیز از فامیلی این شخص گرفته شده است. در سال 1920 در آمریکا اون با وعده کوپن های اداره پست کلاهبرداری کرد و حدود 20 میلیون دلار به جیب زد و متواری شد. هم اکنون که نزدیک به 100 سال از این موضوع گذشته است هنوز کلاهبرداری هستند که با روش های مختلف از افراد سو استفاده می کنند.

    چالز پانزی به قربانیان خود وعده 100 درصد سود در 90 روز را می داد. یعنی شما هر مبلغی برای این کار سرمایه می گذاشتید، 90 روز بعد آن سرمایه 100 درصد سود می کرد. این طرح یک طرح کاملا فریب دهنده و دروغ بود که بسیاری از افراد متاسفانه در دام این کلاهبردار افتادند و پول هایشان را از دست دادند.

    طریقه کار طرح پانزی چگونه است؟

    همانطور که گفتیم طرح پانزی به وعده های کلاهبرداری مختلف گفته می شود. زمانی که یک فرد ایده یک طرح پانزی را پیاده سازی می کند تا زمانی که به اتمام برسد این طرح چند مرحله را طی خواهد کرد. این مراحل عبارت اند از:

    تبلیغات:

    فرد کلاهبردار برای اینکه بتواند طرح خودش را به افراد مختلف معرفی کند، از طریق تبلیغات پیش می روند. معمولا تبلیغات طرح های پانزی، فریب دهنده هستند و شما پس از مطالعه آن تبلیغ به سادگی خام می شوید و تمام سرمایه تان و یا نیمی از سرمایه تان را در اختبار این پروژه ها قرار می دهید. پس از مشاهده تبلیغات برای هر پروژه قبل از وارد شدن به آن پروژه بهتر است کمی درباره آن موضوع تحقیق کنید تا با مشکل رو به رو نشوید و از شما کلاهبرداری نشود.

    در خواست پول و سپس واریز سود:

    معمولا در طرح های پانزی شما باید مقداری سرمایه وارد کنید. افرادی هستند که سرمایه های زیادی را وارد می کنند. همانطور که در ابتدا گفتیم با ورود افراد جدید، سود های افراد قدیمی واریز می شود و این افراد مجدد حجم زیادی از پول را وارد بازار می کنند. این موضوع باعث می شوند این طرح ها تا مدتی به طول بیانجامد و پس از مدتی متوجه خواهد شد که چه کلاهی سرتان رفته است.

    از بین رفتن تمام اطلاعات و انجام کلاهبرداری

    پس از مدتی که از شروع این طرح میگذرد و حجم پول های بسیاری وارد شده، کلاه برداری صورت می گیرد و تمام سرمایه برداشت و سپس افراد صاحب طرح متواری می شوند.

    زمان مدت اجرای طرح های پانزی چه مقدار است؟

    به درستی نمی توان گفت که عمر طرح های پانزی پس از شروع به کار چه مقدار است اما می توان گفت که تقریبا مدت کمی این کار ادامه پیدا می کنند. این مدت کم می تواند یک سال باشد و یا بیشتر و یا کمتر زیرا همانطور که گفتیم با استفاده از تبلیغ های فریب دهنده در مدت کم افراد زیادی جذب می شوند. پس از جذب نیز همانطور که در قسمت قبل گفته شد، با ورود حجم های زیادی از پول این طرح رونق می گیرد و این موضوع باعث می شود تا مدتی کمی این طرح پانزی عمر کند.

    از چه راه هایی می توان طرح های پانزی را تشخیص داد؟

    در ابتدای مقاله آوردیم که تشخیص طرح های پانزی به راحتی ممکن است. شما می توانید به راحتی طرح های پانزی را تشخیص دهیدو اقدام به جلوگیری از کلاهبرداری کنید. در این قسمت برای شما چند راه ذکر خواهیم کرد که با توجه به این موارد تا حدودی می توانید طرح های پانزی را تشخیص دهید.

    قول سود های عجیب:

    اصولا در طرح های پانزی به شما قول سود های نجومی را می دهند. قطعا در چنین بازار سود های نجومی غیر ممکن است. بعضی از مواقع نیز شاید این امکان فراهم شود اما شما باید کمی در این بازه مطالعه کنید.

    شفاف نبودن و ناشناس بودن طرح:

    پروژه طرح های پانزی هیچگاه اطلاعات کاملی از طرح در اختبار کاربران قرار نمی گذارند و این موضوع یکی از بهترین راه های تشخیص پانزی بودن طرح می باشد.

    طرح هرمی چیست ؟

    

    بسیاری از افراد تا از نحوه عملکرد طرح پانزی مطلع می شوند آن را با طرح هرمی یکی می دانند اما در واقع لازم است بدانید هرچند این دوطرح شباهت هایی با یکدیگر دارند اما به طور کلی بایکدیگر متفاوت اند.برای اطلاع یافتن از تفاوت های این دو طرح لازم است که در ابتدا با طرح هرمی نیز آشنا شوید.

    طرح هرمی عبارتست از طرح کلاهبرداری که در آن هریک از افراد عضو باید یک فرد جدید را جذب سیستم کند یعنی به صورتیکه عضو جدید نیز سرمایه گذاری انجام دهد.اساس این طرح به این صورت است که هرچه افراد بیشتری جذب کنید سود بیشتری نیز دریافت می کنید.لازم به ذکر است که سرمایه گذاری در این طرح صرفا با تزریق سرمایه نیست بلکه می تواند پرداخت پول در ازای یک سری خدمات یا کالاها نیز باشد.

    برای روشن تر شدن موضوع به این مثال دقت کنید.فردی ادعا می کند که یک شرکت آرایشی بهداشتی دارد و محصولات آن از کیفیت بالایی برخورداند (در صورتی که کلیه محصولات فیک هستند).این فرد با تبلیغات سعی می کند محصولات خود را با کیفیت بالا نشان داده و قیمت آن را نیز نسبت به محصول های مشابه بالاتر می برد.اکنون این فرد برای پیش برد هدف (طرح کلاهبرداری )به افراد توصیه می کند که از محصولات آن استفاده کنند و افراد جدیدتری نیز جذب کنند ! معمولا به افراد اولیه که وارد سیستم می شوند وعده ی سوددهی سنگین در برابر عضو شدن هرچه بیشتر افراد می دهند تا این افراد راغب به دعوت از افراد دیگر شوند که در ادامه افراد جدید به فروش بیشتر به عضوهای جدیدتر منجر شوند.به این ترتیب بنیان گذار این شرکت با اینکه دارای محصولات فیک هستند در انتها موفق شده اند هم محصولات بی کیفیت خود را با قیمت بالاتر بفروشند و هم سرمایه زیادی جذب کنند .در واقع هدف این افراد از عضو گیری فقط تبلیغات است که در اکثر مواقع نیز بسیار نتیجه بخش خواهد بود.

    معمولا این چنین طرح های کلاهبرداری که اکنون آن را باطرح هرمی می شناسیم تا زمانی ادامه پیدا می کنند که یا بنیان گذار طرح با سرمایه ای که طی زمان جمع آوری کرده متواری می شود و یا اینکه تا زمانی که افراد جدیدی جذب سیستم نشد و سودی نیز عاید افراد بالادستی نشد به صورت خودکار طرح از بین برود.

    شباهت ها و تفاوت های طرح پانزی و هرمی

    

    موضوعی که بین این دو طرح مشترک است این است که در هردوی این طرح ها به افراد وعده سوددهی های سنگین می دهند .همچنین در هردوی این طرح ها مشاهده شده که تا زمانی ادامه می یابند که افراد جدید وارد مجموعه شود.

    از جمله تفاوت های تفاوت‌های طرح پانزی و هرمی این دو طرح نیز می توان به این موارد اشاره کرد : در طرح هرمی به بیان ساده پای یکسری کالاها و یا خدمات در میان است در صورتیکه در طرح پانزی پنیان گذار طرح ادعا می کند که با سرمایه شما در یک جای بسیار سودده سرمایه گذاری می کند . جالب است بدانید طرح هرمی می تواند به صورت قانونی ادامه پیدا کند کما اینکه در حال حاضر نیز شرکت هایی وجود دارند که از آوردن اسم معذوریم ولی باید بدانید با اینکه به صورت کلی بنیان آن ها اشتباه است اما می توانند قانونی هم تلقی شوند .اما طرح پانزی به این صورت نیست و دولت آن را یک طرح کلاهبرداری می داند و درصورت شناخت با آن برخوردهای قانونی صورت می گیرد.در طرح پانزی الزامی برای شبکه ای بودن مجموعه وجود ندارد اما در طرح هرمی این مورد قطعی است و افراد اولیه باید اعضای جدید را وارد سیستم کنند.

    معرفی تعدادی از طرح های پانزی و هرمی در ارزهای دیجیتال

    اکنون که با این طرح ها و جزییات ان ها آشنا شدید قصد داریم که این طرح ها را در بازار ارزهای دیجیتال بررسی کنیم . در ادامه خواهیم فهمید که آیا در ارزهای دیجیتال نیز طرح های کلاهبرداری وجود دارد ؟ به عنوان مقدمه باید بدانید که اتفاقا ارزهای دیجیتال بخاطر داشتن یکسری ویزگی های کاملا مستعد فراهم کردن یک بستر مناسب برای ایجاد طرح کلاهبرداری هستند .ویژگی های مثل عدم محدودیت مرزی ، ناشناس بودن و عدم ردیابی تراکنش ها در پیاده سازی چنین طرح هایی بسیار کمک کننده خواهد بود ! در ادامه یکی از طرح های کلاهبرداری ارزهای دیجیتال و سایر روش هایی که از طریق آن کلاهبرداری ها انجام می شود را معرفی می کنیم .

    پروژه Bitconnect

    

    از این طرح به عنوان بزرگترین طرح پانزی در دنیای ارزهای دیجیتال نام برده می شود.بیت کانکت در سال 2017 خود را یک پلتفرم برای سرمایه گذاری و وام دهی ارزدیجیتال معرفی کرد. این پلتفرم یک ارزدیجیتال نیز به نام BCC داشت که در زمان فعالیت مجوعه قیمت 500 دلار را نیز تجربه کرد.و در آن زمان در صرافی های معتبری نیز لیست شده بود.اما یکسال بعد که سازمان های مربوطه عمده فعالیت های این شزکت را بررسی کردند به پانزی بودن آن پی بردند و به این ترتیب بود که ارزش ارزدیجیتال آن یک روزه به 7 دلار کاهش پیدا کرد .البته در حال حاضر این ارز به صورت کلی از بازار ارزهای دیجیتال خارج شده در واقع دیگر وجود ندارد.

    ارزهای دیجیتال فاقد ارزش

    در این روش بنیان گذاران در ابتدا با وعده سوددهی زیاد سرمایه را از طریق ارزهای دیجیتال معتبر دریافت کرده و سپس سود را از طریق ارزهای دیجیتال فاقد ارزش پرداخت می کنند بازهم با این وعده که این ارزها در آینده رشد بسیار بالایی خواهند داشت.به طور کلی نمی توان این روش را در دسته بندی هرمی یا پانزی قرار داد اما می توان گفت این روش نیز در تکمیل دو طرح یاد شده است.

    استخراج ابری

    وبسایت هایی برای استخراج ابری وجود دارند که مدعی این موضوع اند که با سرمایه افراد ارزهای دیجیتال را استخراج می کنند.اما در واقعیت به این صورت نیست و اینگونه وبسایت ها با سرمایه افراد جدید سود افراد قدیمی و اولیه را واریز می کنند.لازم به ذکر است که همه وبسایت های استخراج ابری اینگونه نیستند .نشانه یک وبسایت ابری قابل اطمینان این است که تنها هش ریت را به فروش می رساند .اما وبسایت هایی که کلاهبرداری هستند مدعی سوددهی زیاد هستند .روش کار را به صورت شفاف اعلام نمی کنند و….تفاوت‌های طرح پانزی و هرمی توجه به این نشانه ها شما را برای انتخاب وبسایت مطمئن تر راهنمایی می کند.

    جمع بندی طرح پانزی PONZI چیست؟

    اگر کمی درباره طرح های تبلیغاتی که میبینید تحقیق کنید، قبل از وقوع اتفاقات بد همانند کلاهبرداری و یا… می توانید آن ها را تشخص بدهید و تا از تمامی خطرات در امان باشید.

    ممنون که تا پایان ” طرح پانزی PONZI چیست؟ ” همراه ما بودید.