ضربالمثل قدیمی وجود دارد که میگوید: همهی تخممرغهای خود را درون یک سبد نگذارید
پرتفوی و سبد سهام
برای هر فردی که در بورس فعالیت میکند و یا قصد دارد در آن ورود پیدا کند، شناخت و آگاهی از اصطلاحات مهم بورسی، لازم و ضروری بهحساب میآید. مفاهیم مختلفی در بین بورسیها رواج دارد که یکی از آنها اصطلاح پرتفوی و سبد سهام است. احتمالاً در خصوص سبد سهام در میان اخبار، اطلاعات و صحبتهای عامیانه زیاد شنیدهاید. اما شناخت دقیق این اصطلاحات درک بهتری به ما میدهند تا از چندوچون معاملات بورسی به بهترین نحو آگاه باشیم. در ادامه نکاتی که میخواهیم در این مطلب به آنها در خصوص پرتفوی و سبد سهام اشاره کنیم به شرح زیر میباشد:
پرتفوی چیست و چه مزایایی دارد؟
بهواقع پرتفوی یک اصطلاح از زبان فرانسه است که همان سبد سهام معنی میشود. وقتی شما نسبت به داراییتان چند سهم را خریداری کردهاید به اصطلاح رایج در بورس، پرتفوی تشکیل دادید. پرتفوی سهام، نشاندهنده تمام سهمهایی ست که خریداری و روی آنها سرمایهگذاری کردهاید.
تشکیل پرتفولیو سهام به شما این امکان را میدهد تا نمای کلی از روند سهامهای خریداری شده داشته باشید و بهراحتی حرکت مثبت و یا منفی سهام را یکجا مشاهده کنید.
وقتی شما نسبت به داراییتان چند سهم را خریداری کردهاید به اصطلاح رایج در بورس، پرتفوی تشکیل دادید. پرتفوی سهام، نشاندهنده تمام سهمهایی ست که خریداری و روی آنها سرمایهگذاری کردهاید. تشکیل پرتفولیو سهام به شما این امکان را میدهد تا نمای کلی از روند سهامهای خریداری شده داشته باشید و بهراحتی حرکت مثبت و یا منفی سهام را یکجا مشاهده کنید.
ارزش پرتفوی به چه معناست؟
قیمت روزانه تمام سهمهای خریداری شده، ارزش پرتفوی شما را تشکیل میدهد. ارزش پرتفوی بر اساس حرکت سبد سهام به سمت مثبت و یا منفی در طی روز بالا و پایین میشود. بهواقع ارزش پرتفوی، قیمت تمام دارایی سهام شما در لحظه است.
اگر بخواهیم مثال ملموستری بزنیم، مانند این است که شما دلار خرید کردهاید و ارزش آن در طی روز و یا ماه میتواند تغییر پیدا کند.
چند راهکار برای ایجاد پرتفوی سرمایهگذاری
در این قسمت برای تشکیل سبد سهام، چند راهکار رایج را پیشنهاد میکنیم که رعایت آنها میتواند کمک زیادی در جریان معاملات بورسی کند.
1) تک سهم نباشید و سبد سهام تشکیل بدهید:
فرقی نمیکند که تازه وارد هستید و یا سابقه زیادی در بورس دارید. این یک قاعده کلی است که وقتی شما تمام سرمایهتان را روی یک سهم میگذارید، ریسک زیادی را به جان می خرید. تشکیل سبد سهام طبیعتاً کمکحال شما خواهد بود. در روزهایی که چند سهم شما منفی است و برای شما ضرر ایجاد کرده، ممکن است چند سهم دیگرتان مثبت باشد و سود آنها، ضررهای شما را جبران کنند.
2 ) صنایع مهم و پربازده بازار را شناسایی کنید:
در بازار بورس انواع صنایع مورد معامله قرار میگیرند. برای تشکیل سبد سهام مناسب حتماً باید صنایعی که نقش مؤثری در افزایش تقاضا و بالابردن میزان رشد بازار را دارند، شناسایی کنید و از آنها در سبد سهام خود داشته باشید. معمولاً صنایع پالایشگاهی، فلزات اساسی، خودرویی از صنایع مهم و موردتوجه بازار هستند که همواره نقش تعیینکنندهای در روند بازار ایفا میکنند.
3 ) از صنایع مختلف در ایجاد پرتفوی استفاده کنید:
هرچقدر در سبد سهام خود از صنایع مختلفی استفاده کنید، سبد بهتری جمع کردهاید. این بدین معناست که از هر صنعت یک سهم را شناسایی و خرید کنید. بهعنوانمثال، یک سهم از صنعت پالایشگاه نفتی، یک سهم از صنعت خودرویی و یک سهم از صنعت بیمه و بانک بهتر است تا اینکه سه سهم از صنعت پالایشگاه نفتی همزمان داشته باشید.
4 ) مدیریت ریسکپذیری سبد سهام:
فعالیت شما در بورس همواره بین ریسک و بازدهی درگیر است. سبد سهام شما باید این هماهنگی را ایجاد کند تا نسبت ریسکپذیری و بازدهی سهام متعادل شود. برای این کار لازم است تا در سبد سهام خود حتماً از سهمهای بنیادی بازار استفاده کنید. بهواقع ترکیبی از سهمهایی که بنیاد قوی دارند با سهامهایی که به لحاظ نموداری و اصطلاحاً تکنیکال در موقعیت مناسبی هستند، در مدیریت سبد سهام شما از این نظر بسیار مؤثر خواهد بود.
نحوه تشکیل و مدیریت سبد سهام
اگر به قسمت بالا دقت کرده باشید، تا حدی تشکیل یک سبد سهام منطقی و حساب شده را به طور اختصار مطرح کردیم. در حال حاضر خرید و فروش سهام در بورس با استفاده از سامانه آنلاین کارگزاریها صورت میگیرد. شما با شناسایی سهام مستعد و نیز سهام بنیادی، میتوانید به خرید سهم اقدام کنید. این سهمها بعد از خریداری، سبد سهام شما را تشکیل میدهد و تا زمانی که به فروش نرسانید، بهاصطلاح، پرتفوی سهام شما هستند.
برای مدیریت سبد سهام خود، رسیدن به این مورد که چه ترکیبی از سهمها و با چه میزان از وزن و درصد سبد سهام را تشکیل دهید از مواردی است که باید حتماً لحاظ کنید.
همینطور منطقی است که برای هر سهم قبل از اقدام به خریداری تحقیقات و مشاورههای لازم را از افراد مطلع و همچنین خود کارگزاری تان انجام دهید و بعد از خرید سهم بهتر است برای آن یک حد ضرر و یک حد سود مشخص کنید تا تکلیف خودتان با سهام تان مشخص شود که چه زمانی میخواهید آن سهم را بفروشید.
حد ضرر زمانی است که سهم شما به مقداری از ضرر میرسد که در آن قیمت سهم را میفروشید تا از رسیدن به ضررهای احتمالی بیشتر جلوگیری کنید.
همینطور برای سهم خود حدی تعیین کنید که وقتی به آن نقطه رسید شما حفظ سود کنید و با آن سود از سهم خارج شوید. باید بگوییم تعیین این نقاط برای خرید و فروش در مدیریت سبد سهام تان مهم و تأثیرگذار است.
عوامل مؤثر بر تشکیل سبد سهام
· درنظرگرفتن تعادل میان ریسکپذیری و بازدهی سهام
· تعیین مدت زمان نگهداری سبد سهام به لحاظ کوتاهمدت و یا بلندمدت
· بررسی شرایط سهم از لحاظ شناسایی سود، میزان تقسیم سود، درآمد و فروش ماهیانه و سالانه
· بررسی شرایط سهم از لحاظ نموداری که در موقعیت حمایتی مناسبی قرار داشته باشد
· بررسی شرایط روند کلی بازار نظیر روند شاخص کل و شاخص هموزن
انواع سبد سهام
سبد سهام میتواند بسته به عواملی که به آنها تا حدودی اشاره کردیم تشکیل شود.
1 )سبد سهام بر اساس زمانبندی:
این نوع از پرتفوی، بستگی به زمان نگهداری شما دارد. اینکه بازه زمانی که برای سوددهی در نظر گرفته اید و بر اساس آن سبد خود را تشکیل دادید، کوتاهمدت و یا بلندمدت است و از سهم انتظار چه میزان سوددهی در زمان درنظرگرفته شده را دارید، از عواملی است که در هنگام تشکیل سبد سهام باید به آن توجه نمایید.
2)سبد سهام بر اساس ریسک:
در این نوع از سبد سهام، نسبت به ریسکپذیریتان سبد را تشکیل میدهید. به این نحو که سهام پرریسک و یا سهام کم ریسک را شناسایی میکنید و در سبد خود قرار میدهید. معمولاً عامل ضریب p/e که برای هر سهم عدد خاصی دارد در تعیین ریسکپذیری سهم نقش مهمی دارد هرچقدر این عدد کمتر باشد، سهم، کم ریسک تر و هر چه عدد بالاتری باشد ریسک بیشتری خواهد داشت. سهام پر ریسک معمولاً پرنوسان و سهام کم ریسک کم نوسان هستند.
3 )سبد سهام بر اساس بنیاد و سود :
به طور معمول شرکت هایی که از بنیاد خوبی برخوردار هستند، درآمد بهتری دارند و در نتیجه سود بیشتری را نصیب سرمایه گذار می کنند. حالت بهینه در ایجاد سبد سهام، استفاده از ترکیب سهمهای سودده و بنیادی در پرتفوی است. معمولاً سهام بنیادی در بلندمدت رشد خوبی دارند.
4 )سبد سهام ترکیبی:
در تشکیل سبد سهام میتوان ترکیبی از سهام اوراق بهادار و صندوقهای مالی را در نظر گرفت که این مورد هم جزو پرتفوی کم ریسک محسوب میشود.
سخن پایانی :
فعالیت در بازار سرمایه نیازمند آگاهی از مفاهیم و اصطلاحات مرسوم است که در این مطلب سعی کردیم تا درباره پرتفوی و سبد سهام در بورس صحبت کنیم. مزایا و نحوه تشکیل سبدها را مورد بررسی قرار دادیم و چند ایده و راهکار در مورد ایجاد پرتفوی منطقی بیان کردیم که امیدواریم مؤثر و تأثیرگذار بوده باشد.
مطالب بیشتر نیازمند مطالعات و همچنین آموزشهای لازم است که دراینخصوص کارگزاری اقتصاد بیدار آماده ارائه خدمات لازم میباشد و میتوانید برای مشاورههای بهینه و سبد گردانی با ما در ارتباط باشید.
سبد سهام یا پرتفوی چیست؟
پیشتر دربارهی انواع سرمایهگذاران ریسکپذیر و ریسک گریز نوشتم. آنچه عنوان شد توضیحاتی درباره طرز تفکر و رویکردهای این دو گروه از سرمایهگذاران بود. اما امروزِ اهمیت تشکیل سبد سهام بر هیچکس پوشیده نیست.
قبلاً در مطلبی جداگانه روش سرمایهگذاری محافظهکارانه را در مقابل روش جسورانه موردبررسی قراردادیم. همینطور گفتیم قبل از شروع فعالیت در بورس بهتر است سبد سرمایهگذاری تشکیل دهیم. در این جستار به جوانب جزئیتر تشکیل سبد سهام بهصورت عملی میپردازد.
سبد سهام چیست؟
سبد سهام عبارت است از تخصیص دارایی خود میان چندین سهم، بهنحویکه ریسک سرمایهگذاری ما را کاهش دهد. فعالان بازار بورس گاها بهجای سبد سهام به آن “تشکیل پرتفوی” نیز اطلاق میکنند. از مقدمات که بگذریم اصل قضیه تشکیل سبد سهام یا پرتفوی تا حدود زیادی ریسک سرمایهگذاری در بورس را کاهش میدهد.
ضربالمثل قدیمی وجود دارد که میگوید: همهی تخممرغهای خود را درون یک سبد نگذارید
آنچه در ادامه به آن میپردازیم گامهای ساده و عملی برای تشکیل یک سبد سهام است.
۱- تک سهم نشوید!
مطمئناً در بازار بورس سهمهای زیادی وجود دارد که طی یک سال چند صد درصد رشد داشتهاند. مطابق اصل تکرار تاریخ احتمالاً این رشد برای سهمهای مشابه نیز اتفاق خواهد افتاد.
البته که یک سرمایهگذار برای کسب چنین سودهایی لحظهشماری میکند اما اگر برعکس چیزی که فکر کردهاید اتفاق بیافتد. ؟ بهاحتمالزیاد روز خداحافظی ما با بورس همان زمان است. زمانی که به دلیل عدم تشکیل سبد سهام و متنوع سازی، بخش عمدهی سرمایه خود را بر باد دادهایم.
البته برخی از اساتید (!) در تألیفات خود با تقلید از منابع خارجی به شما توصیه میکنند فقط یکی دو سهم را برای سرمایهگذاری انتخاب کنید. ما اما به دانشجویان آنها توصیه میکنیم سابقهی نمادِ شرکت آکنتور را بررسی کنند تا به اصل ماجرا پی ببرند. شرکتی که با توقف یکبارهی نماد معاملاتی طی چند ماه گذشته و اخبار واصله، برخی از سهامدارهای خود را به تیمارستان هم کشیده بود!
توزیع وزن سرمایه بر روی چند سهم بهجای تک سهم شدن، اولین گام عینیت بخشیدن به اصل تشکیل سبد سهام است. البته اگر جزء معامله گران ریسکپذیر هستید و قصد تک سهم شدن رادارید توصیه میکنم قید پولتان را هم در بدو شروع سرمایهگذاری بزنید!
۲- سرمایهگذاری در چند صنعت
حتی با تشکیل سبد سهام و متنوع سازی نیز کار به پایان نمیرسد. اگر پرتفوی
خود را از درون یک صنعت چیده باشیم درواقع در حال کوبیدن آب در هاون هستیم!
تشکیل سبد سهام از درون یک صنعت خاص، بهاندازهی عدم تشکیل سبد سهام احمقانه است. بیایید فرض کنیم سبد سهام خود را صرفاً از درون یک صنعت انتخاب نمودهایم. بر همین اساس چنانچه براثر رویدادهای اقتصادی کل صنعت فوق دچار رکود شود، احتمالاً تمامی سهمها افت قیمت خواهند داشت.
3- توزیع مناسب وزن سرمایه
تک سهم نبودن و تشکیل سبد سهام متنوع از صنایع مختلف، شاید شروط لازم باشد اما کافی نیست!
تصور کنید سبد سهامی متشکل از پنج سهم را برای خود تشکیل دادهاید درحالیکه ۸۰درصد وزن سرمایه خود را به یک سهم اختصاص دادهاید. این سناریو نیز بهنوعی دست بیخ گلوی خودمان گذاشتن است تا متنوع سازی!
هرچند در مبحث مدیریت توزیع وزن سرمایه یک بحث کاملاً تخصصی در دلِ مدیریت سرمایه است. اما توزیع سرمایه باید طوری باشد که اصل تشکیل پرتفوی را زیر سؤال نبرد. شاید تخصیص ۵ تا ۱۵ درصد از وزن سرمایه برای هر سهم بهمراتب عاقلانهتر باشد.
در هر شرایط بازار حس کردید باید بخش عمدهی سرمایه خود را به یک سهم اختصاص دهید، بدانید دچار پدیدهای بنام جهتگیری تأییدی شدهاید و سعی دارید بازار را پیشبینی کنید. یادم باشد در باب عدم پیشبینی بازاری که مطابق نظریه گام تصادفی ، از اساس قابل پیشبینی نیست بعداً مقالهای بنویسم…
۴- بورس، جام مقدس نیست!
سرمایهگذاری در بازار بورس جذاب است اما بیاییم طور دیگری به قضیه نگاه کنیم. اگر با اجرای تمام مفروضات فوق به نتیجه نرسیدیم چه؟!
از بورس ایران که آماری در دست نیست، اما بر اساس یک آمار در بلاد کفر (!) کمتر از ۱% معامله گران بازارهای مالی دارای اهرم، بعد از پنج سال میتوانند سود کسب کنند. شاید یکی از عاقلانهترین کارها این باشد که سرمایهگذاری در بورس، خود بخشی از یک سرمایهگذاری باشد. درواقع بهجای تشکیل سبد سهام بیاییم سبد سرمایهگذاری تشکیل دهیم!
هرچند عدهای بر اساس اصل تمرکز، مخالف این عقیده هستند، اما این عقیده حداقل برای نویسندهی این مطلب نتایج خوبی را به همراه داشته است.
سبد سهام چیست و چه کاربردی دارد؟
سبد سهام چیست و چه کاربردی دارد؟
«همه تخممرغها را در یک سبد نگذار»؛ این شاید پرتکرارترین اصطلاحی باشد که به عنوان یک فعال بازار سرمایه شنیدهاید و احتمالا دیگر از آن خسته شده باشید. اما این عبارت از کدام سبد صحبت میکند و تخممرغهای آن چیست؟ سبد سهام که به آن پرتفوی یا پرتفولیو (Portfolio) نیز گفته میشود، یکی از مفاهیم ابتدایی برای ورود به بازار بورس است. تعریف کلی سبد سهام، مجموع سهامی است که هر سرمایهگذار خریداری میکند؛ اما با توجه به ریسک سرمایهگذاری در بازار بورس، انتخاب سهام برای خرید کار بسیار دشواری است. بنابراین برای تشکیل بهترین ترکیب سبد سهام باید نکات مختلفی در نظر گرفته شود. در این مطلب همه نکاتی را که برای تشکیل یک پرتفوی مناسب به آن نیاز دارید، بررسی خواهیم کرد.
سبد سهام چیست؟
منظور از سبد سهام، پرتفوی یا پرتفولیو؛ مجموعه سهام خریداری شده یا دارایی هر فرد در بازار بورس است. ترکیب سبد سهام در میزان سود و ضرر شما نقش تعیینکنندهای دارد. برای آن که بهتر متوجه شوید اهمیت تشکیل سبد سهام چیست، ابتدا به بررسی تفاوت بازار بورس با دیگر انواع سرمایهگذاری میپردازیم.
مهمترین وجه تمایز بازار بورس، در ریسک سرمایهگذاری و بازدهی آن نهفته است. به عنوان مثال سپرده بانکی، سرمایهگذاری بدون ریسک محسوب میشود که بازدهی محدود و مشخصی دارد. ولی بازار بورس به همان اندازه که ریسک سرمایهگذاری بالایی دارد، میتواند بازدهی بسیار خوبی هم داشته باشد. در واقع در بازار بورس، تحلیل ارزش سهام و پیشبینی سود یا ضرر آن اهمیت زیادی دارد زیرا سرمایهگذار بر مبنای همین اطلاعات باید برای خرید سهام و به اصطلاح چینش ترکیب سبد سهام خود تصمیمگیری کند.
بنابراین اگر فردی دانش و تجربه تحلیل بازار را داشته باشد و در انتخاب پرتفوی خود موفق عمل کند، به بازدهی خوبی میرسد. در مقابل، ترکیب غلط سبد سهام و خرید سهام نامناسب میتواند منجر به ضرر و حتی از دست رفتن سرمایه شود. یک سرمایهگذار موفق در بازار بورس باید سهامی با بازدهی بالا و ریسک کم را در سبد سهام خود جای دهد. ابزارهای تحلیلی خاصی مانند نسبت ریسک به ریوارد بخشی از دانش تحلیل بازار هستند که سرمایهگذار را در انتخاب بهتر یاری میکنند.
تشکیل سبد سهام چه مزایایی دارد؟
ثبات در استراتژی
سبد سهام را میتوان به یک تیم تشبیه کرد. در یک تیم، گروهی از افراد حضور دارند و همگی آنها ملزم به رعایت قوانین هستند. در شرایط خاص و غلبه هیجانات، اعضای تیم نقص و اشتباه یکدیگر را پوشش میدهند. حتی ممکن است یک عضو بسیار قوی، مانع اثرگذاری ضعف دیگر اعضای تیم شود و از افول تیم جلوگیری کند. همچنین هدف، قوانین و راهبردهای تیم، نسبت به فرد به سادگی قابل تغییر نیست و استراتژیای که در ابتدا برای آن تعریف شده است، تا پایان حفظ خواهد شد. سبد سهام نیز به سرمایهگذار کمک میکند تا استراتژی خود را در سرمایهگذاری حفظ کند.
کاهش ریسک
همانطور که اشاره شد، سرمایهگذاری در بورس در قالب سبد سهام سبد سهام یا سبد دارایی چیست؟ ریسک معاملات ما را به شدت کاهش میدهد. چراکه در سبد سهام، شرکتهای مختلف از صنایع گوناگون حضور دارند. به بیان سادهتر، اگر ارزش سهام یکی از شرکتها کاهش پیدا کند، شرکتهای دیگر آن را جبران میکنند و ضرر کمتری متوجه ما خواهد شد.
بهکارگیری تحلیلهای متنوع
تحلیل ما از هر سهم در مقیاس زمانی متفاوت است. این تحلیل ممکن است با نگاه بلندمدت، میانمدت و کوتاهمدت انجام شود. به همین جهت میتوان سهام شرکتهای مختلف را با تفاوت در نگاه زمانی در سبد سهام گنجاند.
با سرمایهگذاری در بازههای زمانی مختلف، امکان کسب سود در هر کدام و برنامهریزی برای سرمایهگذاری در یکی دیگر از بازههای مذکور وجود دارد. به عنوان مثال، در صورت رشد سهامی که نگاه بلندمدت به آن داریم و توقف سهم در یک سقف قیمتی، میتوان سرمایهگذاری با نگاه کوتاهمدت را به طور موقت در سبد سهام جایگزین نمود.
سود حداکثری
سبد سهام با کاهش ریسک، حداکثر سود را به همراه دارد. یکی از راههای افزایش سوددهی در بازار سرمایه و حتی مهمترین آنها، کاهش ریسک و جلوگیری از ضرر است. چراکه در صورتی که دچار زیان شویم، بخشی از سرمایه خود را از دست میدهیم و با کاهش سرمایه، از سود نیز کاسته خواهد شد. بنابراین زمانی طولانی برای جبران ضرر لازم است. سبد سهام با کاهش ریسک سرمایهگذاری، از احتمال ضرر نیز میکاهد.
بهترین ترکیب سبد سهام
یک سرمایهگذار هرگز تمام دارایی خود را در یک بخش یا صنعت خاص سرمایهگذاری نمیکند. به عبارت بهتر، برای کاهش ریسک سرمایهگذاری، بهتر است که سبد سهام خود را با سهام و اوراق بهادار متنوع پر کنید. اما منظور از تنوع در سبد سهام چیست؟ در این جا منظور تنوع سهام از لحاظ ریسک سرمایهگذاری است.
برای مثال، اگر بخشی از سرمایه خود را به خرید سهامی با ریسک بالا و به امید بازدهی بالا اختصاص دادید، بخشی از آن را نیز به خرید سهامی با ریسک سرمایهگذاری کم مانند خرید از صندوقهای سرمایهگذاری اختصاص دهید. در این میان، سرمایهگذاری در صندوقهای ETF از مواردی است که میتوان گفت برای هر سبد سهامی لازم هستند.
نکات مهم برای تشکیل یک سبد سهام مناسب
هرگز تکسهم نباشید
اشتباه رایجی که در میان افراد تازهکار وجود دارد همان مثل تخممرغ و سبد است. برخی از افراد وقتی از خرید یک سهم سود میکنند یا به هر دلیل بازدهی بسیار خوبی برای یک سهم پیشبینی میکنند، تمام سرمایه خود را به خرید آن سهم اختصاص میدهند و به اصطلاح تکسهم میشوند. این تصمیم ریسک بسیار زیادی دارد که نمونههای شکستهای سنگین آن هم در بازار بورس کم نیست. لازم است بدانید که پیشبینی رشد سهام بر اساس تحلیل بازار و میزان عرضه و تقاضا صورت میگیرد که در هر یک از آنها احتمال خطای انسانی وجود دارد. علاوه بر آن حوادث غیرمترقبه ممکن است فرایند رشد سهام را متوقف کند.
نمونه عینی آن اتفاقی است که برای سهام شرکت “هایوب” در بورس رخ داد. عرضه اولیه این شرکت با استقبال سرمایهگذاران روبهرو شد. خیلی زود، اخباری مبنی بر قراردادهای مهم این شرکت سبب رشد سهام شرکت شد؛ تا جایی که بازدهی سهام به بیش از صد درصد رسید. اما پس از مدت کوتاهی، نماد سهم این شرکت برای شش ماه بسته شد. پس از بررسی مشکلات ناشی از شناسایی منابع درآمد شرکت، سهام با افت ۳۰ درصدی به بازار برگشت. در نتیجه هرگز نمیتوان دلایل متقنی برای سرمایهگذاری تکسهمی در بازار بورس ارائه کرد.
بهترین ترکیب سبد سهام از ۵ تا ۱۰ سهم تشکیل میشود
همانطور که گفتیم ترکیب سبد سهام از لحاظ مدیریت ریسک سرمایهگذاری اهمیت دارد. در بازار بورس دو نوع ریسک وجود دارد:
- ریسک سرمایهگذاری سیستماتیک: به طور کلی مسائل کلان اقتصادی و سیاسی بر بازار بورس اثرگذار هستند. این نوع ریسک سرمایه گذاری کلیت بازار را تحت تأثیر قرار داده و به سهام خاصی اختصاص ندارد.
- ریسک سرمایهگذاری غیرسیستماتیک: در این مورد، اتفاقات و شرایط خاصی که برای یک شرکت خاص رخ میدهد و بر سهام آن تأثیر میگذارد، مد نظر است. مثلاً آتشسوزی در انبار شرکت.
به گفته کارشناسان بازار سرمایه، اگر در سبد سهام، پنج تا ۱۰ سهم وجود داشته باشد، ریسک سرمایهگذاری غیرسیستماتیک به حداقل میرسد.
بیشتر بخوانید
حداقل در دو صنعت مختلف سرمایهگذاری کنید
لزوم رعایت تنوع در سبد سهام محدود به تعداد سهام نمیشود. بلکه باید توجه کرد که زمینه و حوزه فعالیت سهامی که قصد قرار دادن آن در سبد سهام خود را داریم چیست. خرید سه سهم که هر سه متعلق به یک صنعت هستند، تفاوتی با تکسهم بودن ندارد. بنابراین ترکیب سبد سهام باید با سهامی متعلق به صنایع مختلف انتخاب شود. بدیهی است که در میان صنایع مختلف باید صنایع پربازده را انتخاب کنید.
تناسب را در وزن سرمایهگذاری رعایت کنید
انتخاب سهام متنوع از صنایع گوناگون در صورتی ریسک سرمایهگذاری شما را کاهش میدهد که این ترکیب را در وزن سرمایهگذاری نیز رعایت کنید. به عنوان مثال، سادهترین روش این است که اگر پنج سهم انتخاب کردید، به هر یک از آنها ۲۰ درصد سرمایه خود را اختصاص دهید.
اگر ۸۰ درصد سرمایه به یک سهم و ۲۰ درصد آن را به چهار سهم باقیمانده اختصاص دهید، سبد سهام شما ترکیب مناسبی ندارد و ریسک سرمایهگذاری آن بسیار زیاد است. به عبارت سادهتر رعایت تنوع در سبد سهام به منظور جبران ضرر احتمالی صورت میگیرد. یعنی اگر یکی از سهام ضرر کرد، بازدهی سهام دیگر بتواند آن زیان را جبران نماید. به همین خاطر سهام مختلف از نظر وزن سرمایهگذاری نیز باید متعادل باشند.
تحولات اقتصادی و سیاسی را در نظر بگیرید
همانطور که گفتیم، شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی بر بازار بورس تأثیرگذارند. قبل از تصمیم گیری برای خرید یا فروش سهام، اخبار مهم و رویدادهای جاری کشور و دنیا را بررسی کنید. افزایش یا کاهش قیمت جهانی نفت، انرژی، فلزات و دیگر شاخصهای کلان اقتصادی بر بازار بورس تأثیر بسزایی دارند.
بیشتر بخوانید
مراقب شایعات و هیجانات کاذب باشید
یکی از ترفندهای بازار بورس ایجاد هیجانات کاذب از طریق نشر شایعات و اخبار کذب است. برخی از افراد به منظور افزایش ارزش سهام یک شرکت، اخبار دروغی درباره موفقیتهای شرکت و برنامههای آن منتشر میکنند تا بازار را به نفع خود هدایت کنند. مراقب باشید گرفتار شایعات نشوید و اخبار را تنها از منابع معتبر پیگیری کنید.
علاوه بر این، سرمایهگذاری در بورس را به عنوان یک سرمایهگذاری بلندمدت بپذیرید. اگر به دنبال سود کلان در کوتاه مدت باشید هیجانات بازار خیلی زود شما را تحت تأثیر قرار میدهد و ضرر میکنید.
جمعبندی
سبد سهام یا پرتفوی مجموع سهامی است که هر سرمایهگذار خریداری میکند. تشکیل سبد سهام شخصی نیاز به بررسی و تحلیل مداوم بازار دارد. یعنی سرمایهگذار باید همواره تعادل و تنوع پرتفوی خود را حفظ کند. با این کار ریسک سرمایهگذاری تا حد قابل توجهی کنترل شده و خسارت سنگینی را در سرمایهگذاری خود متحمل نخواهید شد. البته حجم سرمایه و روحیه فرد از نظر میزان ریسکپذیری نیز بر این موضوع تأثیر بسزایی دارد ولی بدون شک، حفظ تعادل و تنوع سبد سهام یکی از عوامل موفقیت در بازار بورس است.
در تشکیل سبد سهام باید توجه داشت که تقسیم وزن سرمایهگذاری به صورت متعادل انجام شود و سهامی که برای خرید انتخاب میکنید از صنایع و شرکتهای متنوع گزینش شوند. دیدگاه زمانی سرمایهگذار نسبت به بازده سرمایهگذاری نیز از نکاتی است که باید به آن توجه داشت و بر مبنای آن سبد سهام را مدیریت کرد. سهامدار همچنین باید میزان ریسکپذیری خود را در ترکیب سبد سهام در نظر بگیرد و با توجه به آن در سهام مختلف سرمایهگذاری کند.
سبد سهام
سبد سهام یا پُرتفُوی (به فرانسوی: Portefeuille) ترکیبی مناسب از سهام یا سایر دارایی ها است، که یک سرمایه گذار آن ها را خریداری کرده است. هدف از تشکیل سبد سهام، تقسیم کردن ریسک سرمایه گذاری بین چند سهم است؛ بدین ترتیب، سود یک سهم می تواند ضرر سهام دیگر را جبران کند. یک ضرب المثل معروف می گوید: «همه تخم مرغ ها را در یک سبد نگذارید.»، چرا که ریسک شکستن سبد، باعث نابودی همه تخم مرغ ها خواهد شد.
مهران فر، محمدرضا. آشنایی با مفاهیم بورس اوراق بهادار، چاپ اول. تهران: نشر چالش، ۱۳۸۷. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۲۵۲۲-۰۶-۴
یاری، محمدحسن. آکسفورد بورس: اولین دیکشنری بازار بورس اوراق بهادار تهران، چاپ اول. تهران: مؤسسهٔ انتشاراتی مرکز فکر، ۱۳۸۶. شابک ۹۶۴-۲۶۴۹-۱۷-۹
مرکز اطلاع رسانی بازار سرمایه ایران
به ارزش مالی و نقدی پرتفوی هر شخص حقیقی یا حقوقی، ارزش پرتفوی گویند. برای قیمت گذاری شرکت های سرمایه گذاری پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار، مهم ترین عامل ارزش پرتفوی این شرکت هاست.
پرتفوی به منظور کاهش ریسک و به صورتی انتخاب می شود تا در شرایط عادی احتمال کاهش بازده همه دارائیها (شامل سهام های خریداری شده) نزدیک به صفر باشد. پرتفوی می تواند متعلق به شخصیت حقیقی یا حقوقی باشد.
در میانه دهه هشتاد در بورس ایران، بزرگ ترین پرتفوی افراد حقیقی متعلق به رسول گنجی بود که مجموع دارائی های این پرتفوی به مبلغی بالغ بر ۲ میلیارد دلار می رسید.
پرتفوی چیست؟ | سبد سهام به زبان ساده (+ فیلم آموزش رایگان)
در آموزشهای قبلی مجله فرادرس، مطالبی با عنوان «آموزش بورس رایگان | گام به گام برای همه | به زبان ساده» و «بورس چیست ؟ آموزش بورس (+ دانلود فیلم آموزش رایگان)» را ارائه کردیم و در آنها، با بازار بورس، فرابورس و بازار پایه و موضوعاتی مانند تابلوخوانی و نوسانگیری در بورس آشنا شدیم. در این آموزش، با سبد سهام آشنا میشویم و انواع آن را معرفی خواهیم کرد.
فیلم آموزش رایگان سبد سهام یا پرتفوی
فیلم آموزش رایگان سبد سهام به صورت گام به گام، در کادر بالا، به سوالات شما در خصوص سبد سهام یا پرتفوی، به زبان ساده و به صورت گام به گام پاسخ میدهد.
برای پخش و مشاهده ویدئو روی دکمه پلی یا تصویر بالا کلیک کنید.
سبد چیست؟
پرتفو یا پرتفوی یا سبد سرمایهگذاری، در حالت کلی، مجموعهای از داراییهای مالی مانند سهام، اوراق قرضه، کالا، ارز، وجوه نقدی و اوراق نقد شونده و همچنین صندوقهای سرمایهگذاری است. یک سبد همچنین میتواند شامل اوراق غیرقابل معامله، مانند سرمایهگذاریهای عمرانی، خصوصی و… باشد.
سبد سهام نیز مجموعهای از چند سهم مختلف است که سرمایهگذار برای سرمایهگذاری آنها را میخرد. سبد سهام مستقیماً توسط سرمایهگذاران و یا توسط متخصصان مالی و مدیران سرمایه اداره میشود. سرمایهگذاران باید مطابق با تحمل ریسک و اهداف سرمایهگذاری یک سبد سرمایهگذاری تشکیل دهند. آنها همچنین میتوانند چندین سبد برای اهداف مختلف داشته باشند. همه اینها به اهداف سرمایهگذار بستگی دارد.
یک سبد سرمایهگذاری را میتوان مانند نمودار دایرهای تصور کرد که به قطاعهایی با اندازههای مختلف تقسیم میشود و انواع داراییها و یا سرمایهگذاریها را برای دستیابی به هدف مورد نظر در خود جای میدهد. انواع مختلفی از اوراق بهادار را میتوان برای ساخت یک سبد متنوع استفاده کرد، اما سهام، اوراق قرضه و وجه نقد به طور کلی بلوکهای اصلی ساخت سبدها محسوب میشوند. سایر داراییهای بالقوه شامل املاک و مستغلات، طلا و ارز را نیز میتوان در سبد دارایی در نظر گرفت.
عوامل مؤثر بر تشکیل سبد سهام
در این بخش، مهمترین عوامل مؤثر بر تشکیل سبد سهام را بیان میکنیم.
تحمل ریسک و تشکیل سبد
با اینکه یک مشاور مالی میتواند یک سبد را سبد سهام یا سبد دارایی چیست؟ برای یک فرد ایجاد کند، تحمل ریسک سرمایهگذار تأثیر قابل توجهی در سبد خواهد داشت. به عنوان مثال، یک سرمایهگذار محافظهکار ممکن است از سبد با سهام دارای ارزش بزرگ، صندوقهای شاخصی، اوراق سرمایهگذاری و اوراق با نقدشوندگی بسیار بالا استقبال کند. در مقابل، یک سرمایهگذار ریسکپذیر ممکن است سهام شرکتهای کوچک با قابلیت رشد بالا را به سبد خود اضافه کند، از سرمایهگذاری در اوراق بهادار با بازده بالا استقبال کند و به دنبال املاک و مستغلات، فرصتهای سرمایهگذاری بینالمللی و جایگزین برای خود باشد. به طور کلی، یک سرمایهگذار باید میزان اوراق بهادار یا داراییهایی را که نوسانات آنها باعث ناراحتیاش میشود به حداقل برساند.
برای آشنایی بیشتر سرمایهگذاران، «فرادرس» اقدام به انتشار فیلم آموزش مقدماتی بازار بورس – از ورود تا شروع معاملات سهام در قالب آموزشی ۳ ساعته کرده که در ادامه متن به آن اشاره شده است.
- برای دیدن فیلم آموزش مقدماتی ورود به بازار بورس و نکات کاربردی + اینجا کلیک کنید.
زمان و تشکیل سبد
سرمایهگذاران باید متناسب با تحمل ریسکی که دارند، دقت کنند که وقتی یک سبد را تشکیل میدهند، چه مدت میخواهند آن را نگه دارند. با نزدیک شدن به تاریخ هدف، سرمایهگذاران باید به سمت داراییهای محافظهکارانهتر متمایل شوند تا از سبدی که تا آن زمان ساختهاند، حفاظت کنند.
به عنوان مثال، یک سرمایهگذار که برای دوران بازنشستگی پسانداز میکند، ممکن است قصد داشته باشد در پنج سال آینده کارش را ترک کند. با وجود سطح راحتی سرمایهگذار در سرمایهگذاری سهام و سایر اوراق بهادار ریسکپذیر، او ممکن است بخواهد بخش بیشتری از مانده اوراق بهادار را در داراییهای محافظهکارانهتر مانند اوراق قرضه و پول نقد سرمایهگذاری کند تا از آنچه قبلاً ذخیره کرده است حمایت کند. در مقابل، فردی که تازه وارد بازار کار میشود، ممکن است بخواهد کل سهام خود را در بورس اوراق بهادار سرمایهگذاری کند، زیرا ممکن است چندین دهه سرمایهگذاری داشته باشد و توانایی تحمل برخی از نوسانات کوتاه مدت بازار را داشته باشد.
در ادامه، بر سبد سهام و نکات تشکیل آن تمرکز میکنیم.
چگونه سبد سهام خود را تشکیل دهیم؟
در این بخش نکاتی را بیان میکنیم که بهتر است هنگام تشکیل سبد آنها را در نظر بگیرید. به طور کلی، قبل از تشکیل سبد باید نکات زیر را در نظر بگیرید و پرسشهایی را از خودتان بپرسید.
ابتدا هدف و زمان سرمایهگذاریتان را مشخص کنید. قبل از شروع سرمایهگذاری، باید اهداف خود را مشخص کنید. به طور واضح، پرسشهای زیر را مطرح کنید و پاسخشان دهید.
- پروفایل ریسک به ریوارد (ریسک به جایزه) من چگونه است؟ مطمئناً مهمترین مرحله در هنگام برنامهریزی استراتژی سرمایهگذاری، درک نگرش نسبت به ریسک و پاداش است. ممکن است چشمانداز عملکرد عالی برایتان جذاب باشد، اما برای دستیابی به آن چقدر خطرپذیر هستید؟ شکلگیری یک ایده روشن از اهداف مالی و میزان ریسک شما برای دستیابی به موفقیت شانس موفقیت شما را بسیار بالا میبرد.
- چقدر پول میخواهم و برای چه میخواهم؟ درباره اینکه چرا سرمایهگذاری میکنید، نظر واضح و روشنی داشته باشید. شاید بخواهید یک سپرده را پسانداز کنید تا بتوانید از وام مسکن استفاده کنید. شاید بخواهید برای بازنشستگی پسانداز کنید. شاید به سادگی میخواهید یک حاشیه امنیت مالی داشته باشید تا در مواقعی که شرایط خوب نیست، به کمک شما بیاید. اهداف خود را در بازههای زمانی کوتاهمدت، میانمدت و بلندمدت تقسیم کنید. به عنوان مثال، اگر به مدت یک دهه به پول احتیاج ندارید، معمولاً میتوانید در استراتژی سرمایهگذاری خود تهاجمی باشید و ریسک بیشتری را برای دو سال انجام دهید.
- شرایط مالی من چگونه است؟ واقعبین باشید که چقدر میتوانید سرمایهگذاری کنید و چه میزان پول را میخواهید در آینده به دست آورید. ممکن است بخواهید در پنج سال آینده حقوق چند ده میلیونی داشته باشید، اما آیا واقعاً این اتفاق خواهد افتاد؟ هیچ دلیلی برای شروع سرمایهگذاری بیشتر از آنچه میتوانید بپردازید وجود ندارد. برعکس، اگر مثلاً مبلغ زیادی را به ارث بردهاید، میتوانید با رعایت احتیاط یک سبد سرمایهگذاری بزرگ برای رسیدن به آنچه میخواهید تشکیل دهید.
- در چه سنی هستیم؟ وقتی میخواهید تصمیم بگیرید که سرمایهگذاری کنید، مرحلهای از زندگی که در آن قرار دارید، عامل بزرگی خواهد بود. به طور کلی، هرچه جوانتر باشید، میزان ریسکپذیری بیشتری برای سرمایهگذاری خواهید داشت. بازارها، گاهی چند سال یک بار، به صورت چرخهای حرکت میکنند، پایین میآیند و بالا میروند. اگر در شرف بازنشسته شدن هستید، نمیتوانید ریسک کنید و وارد آخرین چرخه اقتصادی شوید. یک جوان حرفهای اما میتواند در بلندمدت در بازار باشد و فراز و نشیبهای بیشمار بازار را نظاره کند.
- نقشه شخصی من چیست؟ در مورد اینکه چگونه تغییر شرایط اولویتهایتان برای رسیدن به اهداف را تحت تأثیر قرار خواهد داد، تکلیفتان را مشخص کنید. اگر برنامهتان این است که صاحب فرزند شوید، ممکن است بخواهید برای آموزش آنها سرمایهگذاری کنید. اما ممکن است متوجه شوید که پول کمتری از آنچه میباید دارید، زیرا هزینههای خانه و تربیت کودکان، چیزی از درآمدتان باقی نخواهد گذاشت. اگر قصد دارید ازدواج کنید، باید بررسی کنید که آیا هزینه/درآمدتان افزایش مییابد یا کم میشود.
انواع سبد سهام از نظر ریسک
ریسک یک عامل بسیار مهم در سرمایهگذاری است. ریسک به احتمال از دست دادن بخشی از سرمایه اصلی یا کل آن بستگی دارد و بسته به نوع دارایی، سهم، اندازه شرکت و شرایط بازار متفاوت خواهد بود. سهام بسیار ناپایدار که خطر ریزش بالایی دارند، معمولاً احتمال افزایش قیمت آنها نیز بالاتر از متوسط است. سهام بسیار پایدار که خطر پایینتری از نظر کاهش ارزش یا ریزش دارند، رشد احتمالی خیلی جذابی نیز نخواهند داشت. در ادامه، انواع سبد سهام را از نظر ریسک معرفی میکنیم.
سبد سهام مستعد رشد
اگر میخواهید ارزش سرمایهتان به سرعت رشد کند و در ازای آن حاضر به پذیرش ریسک هستید، «سبد مستعد رشد» (Growth Portfolio) تشکیل دهید. این نوع سبد شامل سهام پرریسک خواهد بود که احتمال رشد بیشتری دارند.
سبد سهام درآمدی
در عوض، یک «سبد درآمدی» (Income Portfolio) از نوع سبدهایی است که سهامی با ریسک بسیار کم را شامل میشود. اگر بیشتر علاقهمند به دریافت درآمد ثابت از سرمایهگذاری خود در مقابل رشد آن هستید و ریسک کاهش سبد سهام یا سبد دارایی چیست؟ قیمت آن را نمیپذیرید، این سبد بهترین گزینه است. اغلب سهام این سبد از شرکتهای بسیار پایداری تشکیل میشود که قیمت سهام آنها ممکن است بسیار کند رشد کند، اما بعید به نظر میرسد که از ارزششان پایین بیاید. همچنین این شرکتها سودهای منظم و خوبی را پرداخت میکنند.
سبد سهام محافظهکارانه
یک «سبد محافظهکارانه» (Conservative Portfolio) روی رشد متمرکز است، در عین حال ریسک بیشتری نسبت به سبد مستعد درآمدی دارد.
انواع سهام
انواع مختلفی از سهام وجود دارد که میتوان از آنها را در سبد سهام بهره برد. این سهامها معمولاً بر اساس ریسک، بازده سرمایهگذاری و نوسانات قیمت دستهبندی میشوند. سهامی که انتخاب میکنید بستگی به میزان تحمل ریسک، سبک سرمایهگذاری و کیفیت تحقیق شما دارد.
سهام مستعد رشد
«سهام مستعد رشد» (Growth Stocks) آن دسته از سهامی است که انتظار میرود با توجه به عملکرد تاریخی خود، سریعتر از سایر سهامها افزایش قیمت داشته باشند. این سهمها با گذشت زمان را در معرض خطر بیشتری قرار میگیرند، اما معمولاً در پایان سود بیشتری دارند.
سهام درآمدی
«سهام درآمدی» (Income Stocks) یا ارزشی سهام شرکتهایی هستند که سود بهتری نسبت به سایر شرکتهای موجود در بورس پرداخت میکنند.
سهام چرخهای
«سهام چرخهای» (Cyclical Stocks) کیفیت کلی بازار سهام را ردیابی میکند. وقتی بازار خوب پیش میرود، سهام چرخهای نیز همانگونه خواهد بود. همچنین، وقتی بازار ضعیف عمل کند، سهام چرخهای نیز مشابه آن عمل خواهد کرد. مثالهای از این نوع سهام شامل شرکتهای هواپیمایی، بانکها و شرکتهای ساختمانی است. خرید سهام این شرکتها یک سرمایهگذاری ریسکپذیر است،زیرا بازار مستعد نوسانات کوتاه مدت است، اما اگر آنها را در زمان مناسب خریداری کنید، بازدهی مطلوبی خواهند داشت.
شرکتهای تدافعی یا مقاومتی آنهایی هستند که محصولات و خدماتشان چه با توسعه اقتصاد و چه با انقباض آن تحت تأثیر قرار نمیگیرد. اینها شامل شرکتهای داروسازی، شرکتهای عرضه برق، گاز، بخار و آب گرم و بسیاری از شرکتهای غذایی و سبد سهام یا سبد دارایی چیست؟ آشامیدنی است. سهام این شرکتها یک سرمایهگذاری مطمئن و با ثبات در نظر گرفته شدهاند.
سهام سوداگرانه
«سهام سوداگرانه» (Speculative Stocks) سهام شرکتهای جوانی است که آینده آنها ناشناخته است، اما اگر همه چیز خوب پیش برود، ارزش آن افزایش خواهد یافت. سهام این شرکتها بسیار پرخطر است، اما در صورت موفقیت، سود بسیار زیادی خواهند داشت.
نکات مربوط به تشکیل سبد سهام
- استراتژی خود را از نظر ریسک و مدت سرمایهگذاری مشخص کنید.
- صرفنظر از نوع سبدی که اعم از مستعد رشد، درآمدی و یا سوداگرانه انتخاب میکنید، همیشه باید تعداد مناسبی از سهام شرکتهای مختلف را در سبد خود داشته باشید، ترجیحاً بیش از ۵ سهم و کمتر از ۱۵ سهم. دقت کنید که تعداد کم سهام ریسک را زیاد میکند و افزایش بیش از حد تعداد آنها، مدیریت سهام را دشوار خواهد کرد.
- هیچگاه تکسهم نشوید. این کار سبب افزایش بسیار زیاد ریسک میشود.
- سعی کنید از صنایع مختلف یک سهم خوب داشته باشید.
- در خرید و فروش، تحت تأثیر قیمتهای روزانه سهام قرار نگیرید و تحلیلهای خود را بر اساس ویژگیهای شرکت، صنعت و… انجام دهید.
- در جریان تغییرات قیمتها باشید و اصطلاحاً بازار را پیگیری کنید.
فیلم آموزش مقدماتی ورود به بازار بورس و نکات کاربردی
برای آشنایی بیشتر با سبد سهام و نکات مربوط به آن، میتوانید به فیلم آموزش مقدماتی ورود به بازار بورس و نکات کاربردی مراجعه کنید. در این آموزشِ ۳ ساعت و ۲۸ دقیقهای، تمام امور اجرایی برای فعالیت در بورس و انجام معاملات سهام، شاملِ دریافت کد بورسی، کار با سامانه معاملاتی آنلاین، شناسایی موقعیتهای موجود در بورس، شرکت در عرضه اولیهها، دریافت سود نقدی سالیانه شرکتها و مشارکت در افزایش سرمایهها بیان شده است. از موضوعات مهم دیگر در این آموزش، تابلوخوانی و تحلیل اطلاعات سایت TSETMC است که همه سهامداران باید با آن آشنا باشند.
- برای دیدن فیلم آموزش مقدماتی ورود به بازار بورس و نکات کاربردی + اینجا کلیک کنید.
جمعبندی
در این مطلب، سعی کردیم تا به مهمترین پرسشهایی که پیرامون مفهوم سبد سهام وجود دارند، پاسخ دهیم. همچنین انواع سبد سهام و نکات قبل از تشکیل آن را مرور کردیم. اکنون از شما دعوت به عمل میآوریم تا از طریق بخش نظرات دیدگاههای خود را در این رابطه با ما در میان بگذارید؛ پرسشهایی که فکر میکنید هنوز بیپاسخ ماندهاند را مطرح کنید، یا اگر سخنی دارید که تصور میکنید به غنای این مطلب خواهد افزود، آن را حتماً با سایر مخاطبین به اشتراک بگذارید.
سلب مسئولیت مطالب اقتصاد: این مطلب صرفاً با هدف افزایش آگاهی عمومی در حوزه اقتصاد نوشته شده است. برای سرمایهگذاری، تجارت و آگاهی دقیق از قوانین مربوط به آنها، لازم است حتماً از دانش و مشاوره افراد متخصص کمک گرفته شود. دقت داشته باشید که قوانین بازار سرمایه و قوانین تجاری و اقتصادی کشور، همواره در حال تغییر هستند و بر همین اساس، ممکن است برخی موارد ذکر شده در این مطلب، دیگر صحت نداشته باشند. مسئولیت هر گونه بهرهبرداری از این نوشتار با هدف سرمایهگذاری، تجارت، کسب درآمد و غیره، بر عهده خود افراد بوده و مجله فرادرس هیچ مسئولیتی در این رابطه ندارد. برای اطلاعات بیشتر + اینجا کلیک کنید.
مطلبی که در بالا مطالعه کردید بخشی از مجموعه مطالب «آموزش بورس رایگان به زبان ساده» است. در ادامه، میتوانید فهرست این مطالب را ببینید:
اگر این مطلب برای شما مفید بوده است، آموزشها و مطالب زیر نیز به شما پیشنهاد میشوند:
دیدگاه شما