بازار سرمایه کاملا شرعی است

خطرات استیکینگ و معایب و ریسک استیک کردن ارز دیجیتال کدامند؟

اخیراً استیکینگ (Staking) به یک روند جدید در صنعت ارزهای دیجیتال تبدیل شده است. بر خلاف باور بسیاری این روش از کسب سود در بازار رمزارزها خالی از معایب نیست و خطرات احتمالی خود را در پی دارد. به همین دلیل در این مقاله از رمزینکس به ذکر معایب، خطرات و ریسک‌های مرتبط با ذخیره رمز ارزها پرداخته‌ایم.

استیکینگ به چه معناست؟

استیکینگ از روش های کسب درآمد در دنیای ارز دیجیتال است. از دیگر این روش های میتوان به کپی تریدینگ اشاره کرد.

استیکینگ فرآیند نگه داشتن یا قفل کردن ارزهای دیجیتال در یک کیف پول هدف برای مدت زمان مشخص و در ازای دریافت پاداش و درآمد از رمزارز استیک‌شده است. این سرمایه قفل شده به تأمین امنیت و حفظ بلاکچین‌های خاص کمک می‌کند.

استیکینگ فرایندی قابل مقایسه با استخراج بیت‌کوین است، با این تفاوت که به منابع بسیار کمتری نیاز دارد. در حالی که بیت‌کوین برای مکانیسم اجماع خود از روش اثبات کار (PoW) استفاده می‌کند، کوین‌های معروف دیگری مانند کاردانو، نئو و آنتولوژی از مکانیسم اثبات سهام (PoS) استفاده می‌کنند. در ادامه به خطرات، ریسک و معایب استیک ارز دیجیتال پرداخته شده است.

اسلاشینگ (Slashing) چیست؟

اسلاشینگ از خطرات و معایب استیکینگ ارز دیجیتال است و زمانی روی می‌دهد که یک اعتبارسنج (validator) یا بیکر (baker) به دلیل خطایی که مرتکب شده است مجازات می‌شود. این مکانیسمی است که به موجب آن شبکه جلوی خطاها و رفتارهای غیرعادی را می‌گیرد.

چه کسانی مجازات می‌شوند؟

در الگوریتم‌های اجماع اثبات سهام استیجاری (LPoS) مانند تزوس (Tezos) در صورت بروز خطا تنها بیکرها مجازات می‌شوند اما در الگوریتم‌های اثبات سهام ضمانت دار (BPoS) مانند کازموس (Cosmos) و آیریش نت (IRISnet) هم اعتبارسنج‌ها و هم نمایندگان آن‌ها مجازات می‌شوند.

اسلاشینگ چه زمانی اتفاق می‌افتد؟

اسلاشینگ می‌تواند در چندین مورد اتفاق بیفتد:

• خطای زنده (Liveness) در پروتکل‌های کازموس و آیریش نت: در صورتی که گره اعتبارسنج برای مدتی طولانی در شبکه شرکت نکند چندین بلاک را از دست دهد.
• خطای امنیتی در اغلب پروتکل‌ها به خصوص آیریش نت، کازموس و تزوس: در این مورد با تائید دو یا چند بلاک مشابه، اجماع به هم می‌ریزد. به چنین خطاهای امنیتی در شبکه تزوس دابل بیکینگ (double-baking) و در شبکه‌های کازموس و آیریش نت دابل ساینینگ (double-signing) می‌گویند.
• خطای حاکمیت (Governance) در پروتکل‌های کازموس و آیریش نت: در این خطا اعتبارسنج‌ها چندین بار به یک روند اجماع رأی داده و این آرا با هم در تضاد هستند.

مجازات‌ها به چه صورت هستند؟

مجازات‌ها اغلب به نوع رفتار و پارامترهای پروتکل بستگی دارند. در اغلب مواقع، اعتبارسنج‌ها و بیکرها با توجه به میزان مشخصی از توکن‌هایی که سپرده‌گذاری کرده‌اند مجازات می‌شوند. علاوه بر این در برخی پروتکل‌ها، ممکن است اعتبارسنج‌ها بلاک شوند که در این صورت شبکه ورود مجدد آن‌ها را برای مدتی ممنوع می‌کند.

در الگوریتم‌های اجماع اثبات سهام ضمانت دار مانند کازموس و آیریش نت نیز نمایندگان در معرض خطر مجازات قرار دارند بنابراین لازم است اعتبارسنج‌های خود را به دقت انتخاب کنید.

نوسانات رمز ارز از معایب استیکینگ

احتمالاً بیشترین خطر و ریسکی که استیک کردن ارزهای دیجیتال را تهدید می‌کند، نوسان است. در حقیقت اگر روند بازار و ارز دیجیتال شما به صورت گاو نر (bull) باشد، به دست آوردن سود و درآمد از طریق ارز دیجیتال مورد نظر می‌تواند خیلی راحت باشد. از طرف دیگر، در صورتی که قیمت‌ها بیش از حد کاهش یابد ممکن است سرمایه و دارایی شما دچار ضررهای زیادی شود.

به همین دلیل لازم است با همه خطراتی که در این بازار با آن‌ها روبرو هستید به خوبی آشنا شوید و بدانید که این ریسک دارایی‌های دیجیتالی را به شدت تهدید می‌کند و ممکن است ضررهای زیادی را متحمل شوید.

نکات و روش‌هایی وجود دارند که ریسک و خطرات استیکینگ در الگوریتم اجماع اثبات سهام را تا حد قابل توجهی کاهش می‌دهد. اولین و مهم‌ترین کاری که باید انجام دهید این است که پروتکل‌هایی را انتخاب کنید که دارای فناوری و جامعه واقعی هستند و تنها به دنبال پروتکل‌هایی که بیشترین پاداش را پرداخت می‌کنند نگردید.

در فرایند استیکینگ، تنوع نیز لازم و مفید است. به همین دلیل است که بسیاری از کاربران و سرمایه گذاران روی چند پروتکل تمرکز می‌کنند نه یکی.

نکته دیگری که باید به آن توجه کنید این است که در مورد رمز ارز مورد نظر خود به خوبی تحقیق کنید و اطمینان حاصل کنید که رمز ارز شما ایمن است و کلاه‌برداری نیست. برای کسب اطلاعات و آگاهی لازم می‌توانید به وب‌سایت «stakingrewards.com» سر بزنید.

راه‌حل دیگری برای کاهش ریسک استیکینگ این است که تنها دارایی و پولی را که لازم ندارید را استیک کنید. در این صورت شما می‌توانید هر چند وقت یک بار مقدار کمی ارز دیجیتال خرید کرده و کم کم آن را زیاد کنید. با سرمایه گذاری دارایی‌های اضافی شما حتی در صورت سقوط قیمت نیز ضرر چندانی را متحمل نخواهید شد.

عدم پرداخت پاداش‌ها از طرف اعتبارسنج‌ها

یکی دیگر از خطرات استیکینگ این است که ممکن است اعتبارسنج‌ها پاداش تلاش و کارهای کاربران را پرداخت نکنند.

پرداخت مرتب و منظم پاداش‌ها توسط اعتبارسنج‌ها بسیار مهم است. در برخی پروتکل‌ها مانند تزوس، هر پاداش پس از ۷ چرخه پرداخت می‌شود و به همین دلیل کاربران برای مدت‌ها نحوه پرداخت پاداش‌ها را بررسی نمی‌کنند که آیا پاداش خود را به خوبی دریافت کرده‌اند یا خیر.

کاربران باید از داشبورد اعتبارسنجی مانند «Baking bad on Tezos» یا «block explorer» برای بررسی نحوه و چگونگی پرداخت پاداش‌ها توسط اعتبارسنج‌ها استفاده کنید.

اگرچه بازار ارزهای دیجیتال اغلب قابل اعتماد است و کمتر پیش می‌آید که سرمایه گذاران دارایی خود را توسط کلاه‌برداران از دست بدهند اما باز هم لازم است همیشه حواستان جمع باشد و به دقت انتخاب کنید.

لازم به ذکر است که در اغلب مواقع اعتبارسنج‌ها نیازی به حضانت وجوه ندارند بنابراین نباید وجه خود را مستقیماً به کیف پول آن‌ها ارسال کنید.

از دست دادن حساب کاربری

نمونیک (Mnemonic) و کلیدهای خصوصی دو مفهوم واقعاً مهم در دنیای دیجیتال و بلاک چین هستند، به خصوص زمانی که امنیت ارزهای دیجیتال در میان باشد.

کاربران و سرمایه گذاران هرگز نباید این دو را با دیگران به اشتراک بگذارند و باید شخصاً از آن‌ها محافظت و در جای خوبی آن‌ها را ذخیره و نسخه‌ای پشتیبان از آن‌ها تهیه کنند.

در صورت از دست دادن حساب کاربری خود، برای بازیابی کیف پول و رمز ارزهای خود باید از یک نمونیک یا کلید خصوصی استفاده کنید.

به همین دلیل است که باید حتماً از کلیدهای خصوصی خود نسخه‌ای آفلاین و پشتیبان به صورت کاملاً ایمن تهیه کنید.

برای افزایش امینت رمز ارزهای خود، بهتر است از کیف پول‌های سخت افزاری مانند لجر (Ledger) برای ایمن نگه داشتن رمز ارزها استفاده کنید که وجوه شما را به صورت آفلاین ذخیره کرده و امنیت آن‌ها را به خوبی تضمین می‌کنند.

لازم به ذکر است که شما به عنوان یک سرمایه گذار به هیچ وجه نباید نمونیک‌های خود را به صورت آنلاین ذخیره کنید.

معایب لجر

کسانی که از لجر استفاده می‌کنند باید به طور مرتب سیستم عامل خود را به روز رسانی کنند وگرنه هنگام استفاده از کیف پول با مشکلاتی روبرو خواهند شد. به همین دلیل بسیار مهم است که نمونیک را در فضایی آفلاین و ایمن ذخیره کنید تا در صورت وقوع برخی مشکلات به دلیل سوء مدیریت دارایی خود را از دست ندهید.

البته اصلاً نیازی به نگرانی نیست. اگر کلیدهای خصوصی خود را به درستی ثبت کرده باشید، به راحتی از طریق نمونیک‌ها قابل بازیابی خواهند بود.

متمرکز بودن شبکه از معایب استیکینگ

یکی دیگر از خطراتی که در مقیاس جهانی پروتکل‌های جهانی از جمله استیک کردن ارزهای دیجیتال را تحت تأثیر قرار می‌دهد حمله ۵۱ درصدی است.

حمله ۵۱ درصدی به حمله‌ای اشاره دارد که در آن گروهی از ماینرها بیش از ۵۰ درصد شبکه را در اختیار دارند.

هنگامی که سرمایه گذار توکن‌های خود را به یک اعتبارسنج می‌سپارد، مستقیماً به غیرمتمرکز کردن شبکه کمک می‌کند.

جدول زیر درصد حق رأی ۱۰ تولید کننده بلاک برتر را در پروتکل‌های کازموس، آیریش نت و تزوس نشان می‌دهد. همان‌طور که مشاهده می‌کنید در کازموس ۱۰ تولید کننده بلاک برتر بیش از ۵۰ درصد سهام شبکه را در اختیار دارند.

بهترین کار برای سرمایه گذاران این است که به محض ورود به شبکه به برترین و بزرگ‌ترین اعتبارسنج‌ها متصل نشوند و در عوض اعتبارسنج مناسب خود را بر اساس زمان فعالیت، اتصال، اقدامات امنیتی، مشارکت جامعه، خدمات مشتری، هزینه خدمات و غیره با تشویق اعتبارسنج کوچک‌تر انتخاب کنید. در این صورت کمک بزرگی به غیرمتمرکز کردن شبکه خواهید کرد.

حق کمیسیون اعتبارسنج‌ها

حق کمیسیون اعتبارسنج‌ها از دیگر ریسک ها و معایب مرتبط با استیک کردن ارزهای دیجیتال است. در الگوریتم اجماع اثبات سهام، سخت افزارهایی برای اجرای گره‌ها وجود دارند و علاوه بر این تعداد توکن‌هایی که ارائه می‌شوند باید به میزان خاصی برسند تا یک اعتبارسنج کامل محسوب شود. در واقع کاربران باید هزینه‌ای برای به انجام رسیدن هر عملیات پرداخت کنند و این هزینه توسط پاداش‌های دریافت شده از طریق سهام اخذ می‌شود.

در این پروتکل‌ها اعتبارسنج‌ها کسانی هستند که مسئول حکمرانی هستند و شرکت فعال آن‌ها در شبکه الزامی است. در مقابل، کاربران نیز اعتبارسنج‌های خود را با توجه به قابلیت و ویژگی‌های هر کدام و همچنین درصد جوایز اختصاص یافته به کاربران انتخاب می‌کنند.

اعتبارسنج‌ها می‌توانند در هر زمان و بدون رضایت کاربران، درصد کمیسیون ۶۹ درصدی تعیین کنند. کاربران به نوبه خود وظیفه دارند که به طور منظم این تغییرات را بررسی و کنترل کرده و در صورت نیاز میزان سهام یا استیک خود را تنظیم کنند.

مدت زمان پرداخت پاداش

به محض اینکه دارایی خود را استیک می‌کنید، ممکن است بلافاصله پاداش دریافت کنید یا اینکه مدت زمان مشخصی طول بکشد تا پاداش به دست شما برسد. این مورد بسته به شبکه‌ای که انتخاب می‌کنید، ممکن است روزها یا هفته‌ها طول بکشد.

در برخی شبکه‌ها، اعتبارسنج‌ها کنترل کاملی بر پاداش‌هایی که به کاربران تعلق می‌گیرد، دارند. آن‌ها پس از گرفتن حق کمیسیون، پاداش‌های هر کاربر را که انتخاب کرده‌اند محاسبه می‌کنند. این روند هم ممکن است سریعاً محاسبه شود یا مدتی طول بکشد. بهتر است این موارد را از اعتبارسنج خود بپرسید و بدانید که پاداش‌ها چگونه میان کاربران تقسیم می‌شوند.

رفتار بد اعتبارسننج ها

گره‌های اعتبارسنجی که در عملکرد یک شبکه مشارکت دارند، نیازهای بیشتری برای عملکرد و نگهداری تجهیزات دارند. به روز رسانی شبکه عامل مهمی است و آن‌ها باید همیشه آماده انجام این فرایند باشند.

اگر گره با مشکل روبرو شود یا در بدترین حالت خراب شود، بلاک خود را از دست داده و دابل ساینر را تجربه خواهد کرد. همان‌طور که پیشتر اشاره کردیم در این مواقع اعتبارسنج‌ها اسلاشینگ را تجربه خواهند کرد و مجازات می‌شوند. اسلاشینگ ممکن است برخی توکن‌های ضمیمه شده توسط اعتبارسنج‌ها یا حتی کاربران را از آن‌ها بگیرد.

استیک کنیم یا نه؟

برای جواب دادن به این سؤال در ابتدا باید از خود بپرسید که چه خطراتی را خواهید پذیرفت؟ لازم است که با چگونگی کارکرد شبکه به خوبی آشنا شوید و از آنچه که پروتکل برای دستیابی به آن تلاش می‌کند آگاه باشید. این را هم به خاطر داشته باشید که کسی نمی‌داند در آینده برای شبکه‌ای که انتخاب کرده‌اید چه اتفاقی خواهد افتاد. سعی کنید در این مورد به خوبی تحقیق کنید و تا حد امکان اطلاعات لازم را در این زمینه کسب کنید.

سرمایه گذاری در ارزهای دیجیتال و استیکینگ ریسک بالایی دارد و همیشه امکان ضرر وجود دارد و ممکن است تنها در چند ساعت تمام دارایی و سرمایه ذخیره شده خود را از دست بدهید. علاوه بر این نمایندگان در صورت بروز خطاهای امنیتی یا فیزیکی در بازار سرمایه کاملا شرعی است پروتکل‌های اثبات سهام ضمانت دار، بیشتر از هر کس دیگری در معرض خطر قرار دارند؛ بنابراین فراموش نکنید که قبل از انجام هر کاری به خوبی تحقیق کنید.

ابعاد شرعی و اقتصادی نوسان‌گیری در بورس / مردم منتظر سود‌های 20 روزه نباشند

حجت‌الاسلام نظری اظهار کرد: نوسان‌گیری همانند این است که سکه طلا خریداری کنید و بعد از مدت کوتاهی 100 هزار تومان گران‌تر بفروشید و شاید نمی‌دانستید دو ساعت بعد گران می‌شود. لذا این اقدام از جهت شرعی مشکلی ندارد، اما از جنبه اقتصادی مشکل دارد، چراکه نشان می‌دهد اقتصاد ثبات ندارد و سفته‌بازی و رانت‌خواری رواج یافته است.

حجت‌الاسلام والمسلمین حسن نظری، عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار، در گفت‌وگو با ایکنا، درباره مصوبه اخیر سازمان بورس مبنی بر ممنوعیت فروش سهام خريداری شده در همان روز در راستای کاهش نوسان‌گیری در بازار سرمایه اظهار کرد: این اقدام تا حدودی در کاهش نوسان‌گیری تأثیر دارد، چراکه حجمی از سرمایه‌ای که برای خرید و فروش‌های مکرر وارد بورس شده بود از بازار خارج خواهد شد، اما اگر بخواهیم وضعیت بازار بورس به طور کامل سامان یابد، لازم است در ابتدا کسانی‌ را که وارد این بازار می‌شوند آموزش دهیم تا بدانند چه سهامی را در چه زمانی بخرند و چه سهامی را بفروشند. در واقع باید دانست که بورس بازاری پیچیده است و افراد نباید در این بازار بدون تخصص و مشورت اقدامی کنند.

بیشتر بخوانید:

توصیه‌هایی به مردم

این کارشناس مسائل اقتصادی تصریح کرد: بهترین کار برای افراد ناآشنا و تازه‌وارد به بورس این است که از دیدگاه کارگزاران رسمی استفاده یا پول خود را در صندوق‌های سرمایه‌گذاری بگذارند که با این نوسانات کمتر آسیب ببینند. از سوی دیگر بهتر بود این ممنوعیت به جای یک روز به چند روز افزایش پیدا می‌کرد، اما همین یک روز تأثیر خود را می‌گذارد، چراکه با همین شرایط هم کسانی که هدف نوسان‌گیری دارند زودتر از بازار خارج می‌شوند.

مدیر مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی براساس مذهب اهل‌بیت(ع) گفت: باید اقداماتی انجام دهیم که ثبات به بازار بورس برگردد. البته چنین اتفاقی در نهایت خواهد افتاد اما سهامداران باید صبور باشند. تصور مردم این نباشد که باید بازار سرمایه کاملا شرعی است در طول یک هفته به سود برسیم. در یکی دو ماه اخیر بازار بورس به شدت نوسانی بوده، چراکه حجم زیادی از سرمایه وارد بورس شد اما در کوتاه‌مدت کشش نداشت؛ به این دلیل که بورس نسبت به این سرمایه واردشده توسعه پیدا نکرده است. لذا دوباره دچار افت سنگینی شد.

مسائل شرعی مرتبط با نوسان‌گیری

نظری بیان کرد: وقتی سهام یک شرکت خرید و فروش می‌شود اما آن شرکت ظرفیت زیادی ندارد. بنابراین ارزش سهم آن به مدت چند روز افزایش می‌باید اما بعد حبابی شده و کاهش قیمت را در پی دارد. در چنین شرایطی نوسان‌گیری روی آن سهم آغاز خواهد شد. فرض کنید شخص ثروتمندی 100 میلیارد ثروت دارد اما اگر یک‌باره 150 میلیارد دیگر به وی بدهید و او نتواند با آن کار کند سرمایه دچار کاهش خواهد شد. به عبارت دیگر آنقدر آمادگی ندارد که این سرمایه را وارد موقعیت‌های سودده کند. در بازار بورس هم ممکن است چنین اتفاقی درباره سهام شرکت‌های مختلف رخ دهد.

عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار درباره مسائل شرعی نوسان‌گیری در بورس اظهار کرد: در بازار بورس، سهام خرید و فروش می‌شود اما باید توجه کرد که این بازار با پارچه‌فروشی متفاوت است. در بازار فیزیکی مثلاً قیمت 100 میلیون تومان پارچه می‌خرید و دو هفته بعد به قیمتی بالاتر می‌فروشید. در این شرایط معلوم می‌شود که چقدر سود کرده‌اید، اما اگر کسی در بورس متخصص نباشد، ممکن است در میان‌مدت یا کوتاه‌مدت سرمایه‌اش از 50 میلیون به 20 میلیون برسد؛ اتفاقی که اخیراً نیز شاهد بودیم.

تلاش سازمان بورس برای ادامه کاهش نوسان‌گیری

مدیر مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی براساس مذهب اهل‌بیت(ع)، تأکید کرد: توصیه می‌کنم مردم حوصله کنند و با آشنایی کامل، خرید و فروش سهام را انجام دهند، چراکه در بلندمدت می‌تواند منجر به سودآوری شود. این بازار در 20 روز جواب نمی‌دهد. ممکن است تعداد اندکی هم در کوتاه‌مدت سود کنند اما در بورس باید دید بلندمدت داشته باشید.

وی اظهار کرد: نوسان‌گیری همانند این است که سکه طلا خریداری کنید و بعد از مدت کوتاهی 100 هزار تومان گران‌تر بفروشید و شاید هم نمی‌دانستید دو ساعت بعد گران می‌شود. لذا این اقدام از جهت شرعی مشکلی ندارد، اما از منظر اقتصادی مشکل دارد، چراکه سود معقولی حاصل نشده و نشان می‌دهد که اقتصاد ثبات لازم را ندارد و سفته‌بازی و رانت‌خواری رواج یافته است. البته به مرور زمان سازمان بورس به سمت کاهش نوسان‌گیری خواهد رفت تا بازار به ثبات نسبی برسد، چراکه از وظایف مدیریتی سازمان بورس است.

عضو شورای فقهی بانک مرکزی در پایان گفت: اگر کسی از من درباره ورود به بورس سؤال بپرسد، به وی می‌گویم با دو میلیون تومان وارد شود و بعد از چند ماه که آشنایی کامل پیدا کرد اقدام به خریدهای کلان‌تر کند، نه اینکه یکباره همه سرمایه خود را وارد بورس کند، چراکه ریسک بالایی دارد و ممکن است زیان‌های سختی برای وی در پی داشته باشد. یکی از اشتباهات بزرگ برخی از افراد این بود که با سرمایه‌های بزرگ وارد شدند و چیزی را که نباید می‌خریدند خریداری کردند و اکنون دچار زیان‌ بزرگی شده‌اند. لذا باید صبر کنند تا به اصل سرمایه خود برسند.

بازار سرمایه کاملا شرعی است

1- خرید و فروش سهام و استفاده از سود آن

سؤال: آیا خرید و فروش سهام (با شرایطی که فعلا در ایران دارد ) و همچنین بازار سرمایه کاملا شرعی است استفاده از سود حاصله صحیح است یا خیر .سوال دوم بنده این است که اگر برای جبران تورم بالایی که ایران دارد تمام سرمایه خود را به سکه (مثلا بهار آزادی )تبدیل و بعدا آنها را بفروشیم چه حکمی دارد ؟

پاسخ: در صورتی که مقدار سهام و ارزش آن معلوم باشد اشکالی ندارد و در این صورت استفاده از سود حاصله بی مانع است. 2- مانعی ندارد.

2- سرمایه گذاری در بورس

سؤال: سرما یه گذاری در بورس از نظر شرعی مانعی دارد؟

پاسخ: بورس هرگاه مربوط به سهام کارخانه ها باشد، سرمایه بازار سرمایه کاملا شرعی است گداری در آن مانعی ندارد.

3- خرید و فروش سهام

سؤال: آیا خرید و فروش سهام در بورس اوراق بهادار از لحاظ شرعی اشکال دارد ؟ اگر اشکالی ندارد آیا برای خرید سهام شرکتی باید از کار آن شرکت مطلع باشیم یا صرف آنکه آن شرکت در بورس اوراق بهادار است وقصد اینجانب هم بدست آوردن سود ناشی از خرید فروش سهام و همچنین مشارکت در اقتصاد کشور است خرید و فروش سهام آن شرکت بلامانع است؟

پاسخ: اطلاع اجمالی کافی است و خرید و فروش سهام اشکالی ندارد.

4- سرمایه گذاری در شرکت های خارج از کشور

سؤال: 1-میخواستم بدونم سرمایه گزاری درشرکتهای بورس خارج از کشوراشکال دارد؟2-واگر شرکت بر خلاف تعهداتش سرمایه گذاری دیگری انجام داد(حرام )وما متوجه آن نشدیم سود حاصله چه حکمی دارد؟

پاسخ: در صورتی که سرمایه گذاری در جای مشروعی باشد و آن کس که سرمایه گذاری کرده رضایت به نوع جدید بدهد مانعی ندارد.

5- دریافت و پرداخت ارزش افزوده تضمین شده

سؤال: مؤسّسان شرکتى در زمان تأسیس شرکت، و براى ترغیب و تشویق مردم به خرید سهام آن، امتیاز خاصّى به شرح زیر براى خریداران سهام در نظر مى گیرند. «در صورتى که سهامدارى مایل به فروش سهم خود باشد، مؤسّسان خرید سهام وى را پس از 6 ماه از تشکیل شرکت تضمین نموده، و علاوه بر پرداخت ارزش اسمى سهم سالانه، مبلغى معادل 20% قیمت سهام به عنوان ارزش افزوده به وى پرداخت خواهند کرد.»

برخى از سهامداران به علّت وجود چنین امتیازى، اقدام به خرید سهام شرکت مورد نظر مى نمایند. با توجّه به وجود شبهه شرعى براى برخى از مؤسّسان (تضمین کنندگان 20% ارزش افزوده) و خریداران سهام، خواهشمند است نظر مبارکتان را در خصوص پرسش ذیل اعلام فرمایید:

حکم شرعى پرداخت یا دریافت ارزش افزوده تضمین شده، بدون این که مبتنى بر معامله خاصّى بوده و سود واقعى آن معامله محسوب شود، چیست؟

پاسخ: هرگاه تعهّد کرده اند آن سهام را به این قیمت خریدارى کنند، باید به این تعهّد عمل شود.

6- فروش سهام شرکت ها توسط بانک

سؤال: آیا بانکها مى توانند به نمایندگى از شرکتها، سهام آنها را بفروشند و در قبال آن وجهى دریافت کنند؟

پاسخ: اشکالى ندارد.

7- سود سهام شرکت ها

سؤال: با توجه به اینکه در سیستم حسابداری شرکت ها سود ناشی از تجدید ارزیابی اموال در آخر سال محاسبه نمی شود و به سرمایه گذاران (سهام داران) پرداخت نمی شود آیا این مسئله اشکال شرعی ندارد؟

پاسخ: سهام سهامداران هر گونه سودی داشته باشد، یا ترقی قیمت پیدا کند متعلق به سهامداران خواهد بود مگر اینکه قبلا با آنها شرط خاصی شود.

8- فعالیت در بورس های بین المللی

سؤال: من چند وقت پیش از شما در مورد سرمایه گذاری در بازار بورس فارکس پرسیدم و شما فرمودید جایز نیست.حال میخواستم بدانم این حکم شامل سایر بورسهای بین المللی از قبیل بورس اوراق بهادار یا بورس فلزات گرانبها و نفت یا بورس ایران نیز میشود؟

پاسخ: در صورتیکه عملکرد آنها مشابه فارکس باشد آنها را نیز شامل می شود.

9- خرید سهام با شرط بازگشت عین و درصدی از سود

سؤال: شخصی که ریسک پذیر نیست مقداری پول به من داده است تا با آن سهام خریداری کنم و بعد از یک سال عین پول برگردانده شود (چه قیمت سهام بالا یا پایین باشد) همچنین درصدی از سودی که به آن سهام تعلق گرفته نیز پرداخت شود.

آیا این معامله دارای اشکال است؟

پاسخ: خالی از اشکال نیست.

10- خرید و فروش سهام شرکت بیمه

سؤال: در صورتیکه سهام شرکت بیمه در بورس اوراق بهادار عرضه شود، آیا خرید و فروش سهام آن شرکت مجاز می باشد؟

پاسخ: چنانچه مقدار سهم و قیمت آن کاملاً مشخص باشد اشکالی ندارد.

11- معاملات آتی سهام در بورس

سؤال: با توجه به اینکه در بورس اوراق بهادار معاملات آتی سهام هم انجام می شود و این به شکل قانون هم درآمده است ولی نظر آیت الله مکارم شیرازی حرمت آن است و با توجه به اینکه قانون در کشور اسلامی لازم الاجراست و تخطی از آن فعل حرام است در مورد معامله آتی سهام یا سکه که در بورس مدت هاست در جریان است چه نظری می فرمایید ؟

پاسخ: همانگونه که قبلا بیان شد این نوع معاملات یعنی خرید و فروش آتی که نه جنس موجود است و نه قیمت پرداخت می شود باطل است.

12- سرمایه گذاری برای فرزند نابالغ در قالب سهام

سؤال: پدر من در سن کودکی برای سرمایه گذاری در قالب سهام کرده است و آن را به عنوان هدیه به من داده است و حالا که من به سن بلوغ شرعی رسیده ام دو سوال برای من به وجود آمده است. آیا به مبالغی که به من در سنین کودکی هدیه داده شده خمس تعلق می گیرد یا نه؟ و نیز آیا به سود این سهام ها که هم اکنون در این سن که به بلوغ شرعی رسیده ام به من می رسد خمس تعلق می گیرد یا نه؟ در ضمن اینکه من وجه نقد نیز تاکنون از این بابت دریافت نکرده ام و سودم تبدیل به سهام شده است.

پاسخ: شما باید خمس اصل سهام (بنابر احتیاط واجب) و خمس سودی که تاکنون به دست آورده اید را بپردازید؛ و سودی که از این به بعد به شما می رسد چنانچه تا سال خمسی مصرف نشود نیز خمس دارد.

بازار سرمایه در حالت انتظار

به گزارش پایگاه خبری تجارت طلایی،حسین خزلی خرازی، کارشناس و فعال بازار سرمایه، با اشاره به اُفت و خیزهای چند هفته گذشته شاخص بورس، اظهار کرد: (بورس) در روز‌های اخیر بعد از نزول ۱۵ درصدی شاخص کل، به حالت صبر و انتظار یا به اصطلاح بورسی ها، مشاهده در آمده است.

وی افزود: نمی توان شرایط فعلی را منفی و زیان بار برای سرمایه گذاران تلقی کرد، بلکه شرایط بازار سرمایه کاملا شرعی است فعلی بورس به حالت خنثی و بدون ضرر و سود در آمده است، تنها اتفاقی که کمی سرمایه گذاران را نگران کرده حجم معاملاتی است که نسبت به ماه‌های قبل به شدت کاهش یافته است.
بیشتر بخوانید: چگونگی فعالیت در بازار بورس به زبان ساده/ با سرمایه اندک خود، در سرمایه‌گذاری‌های بزرگ شریک شوید

کارشناس و فعال بورس با بیان اینکه ابهام‌های اساسی در روابط بین الملل، موضوع تحریم‌ها و اثر آن بر صنایع ایرانی وجود دارد، گفت: تحریم به عنوان مانع اصلی در معاملات بورس در نظر گرفته نمی شود، بلکه رشد شدید نرخ دلار و نگرانی از کشش پذیر بودن قیمت کالا‌ها، ابهاماتی را برای خریداران سهام ایجاد کرده که همین امر به عنوان یکی از دلایل ریزش شاخص بورس مطرح می شود.

وی در پایان ابراز کرد: شرایط بازار سرمایه ایران خوب و و بشدت قابل توسعه است، زیرا در یکسال گذشته شاخص کل بورس شاهد رشد ۱۰۲ درصدی بوده است، اما همیشه یک اصل در بورس اتفاق می افتد و آن هم این است که هر صعود تندی می‌تواند نزول تندی را به همراه داشته باشد.

تقریبا به مدت دو هفته است که شاخص بورس اوراق بهادار با روند ریزشی و یا صعود در ابتدا و نزول در پایان همراه می شود که این موضوع نگرانی زیادی را برای سرمایه گذاران در این بازار در پی داشته است.اما کارشناسان این حرفه معتقدند دلیل این ریزش انتظار بازار سرمایه برای بررسی شرایط است.

حکم شرعی فارکس چیست؟ آیا فارکس حرام است؟

بازار فارکس بازاری بازار سرمایه کاملا شرعی است است که در آن ارزهای مختلف (ریال، دلار، یورو، پوند، ین، دینار و. ) معامله می شوند.

به گزارش بازار، آیا بازار فارکس، که در آن معاملات ارز و طلا م موارد مشابه انجام می‌شود، از لحاظ شرعی جایز هست؟ بازار فارکس بازاری است که در آن ارزهای مختلف (ریال، دلار، یورو، پوند، ین، دینار و. و. ) معامله می شوند. در این بازار یک ارز را توسط ارز دیگری معامله می کنند و کسی که قصد معامله دارد اگر احساس کند که ارزش ارزی در حال افزایش است آن ارز را خریداری می کند و هنگامیکه ارزش آن افزایش یافت به فروش آن می پردازد. و یا ارز گران را فروخته و پس از ارزان شدن مجدداً خریداری می کند و از این راه سود می برد.

چنین معامله ای از قدیم الایام در بین مردم مرسوم بوده که افراد صاحب سرمایه یا خود به چنین معامله ای اقدام می کردند و یا شخص دیگری را به عنوان وکیل یا عامل خود قرار می دادند و از او می خواستند در مقابل حق العمل معین (اجرت) یا مجاناً چنین معامله ای را برای آنان انجام دهند و سود و زیان از آن صاحب سرمایه است.

چنین معامله از نظر شرعی هیچ اشکالی ندارد زیرا تمام شرایط معامله را دارد و در ضمن آن هم هیچ شرطی که مخالف شرع باشد نشده است. بنا براین شرعاً جایز است.

اما آنچه امروزه به عنوان"بازار فارکس در اینترنت مطرح است دارای اشکالاتی است که موجب حرمت و عدم جواز این نوع معاملات شده است. بعضی از این اشکالات عبارتند از:

۱.بسیاری از کسانی که خود را در محیط اینترنت به عنوان کارگزار بازار فارکس معرفی می کنند و پایگاه یا وبلاگی به این نام برای خود ایجاد کرده اند دارای هویت مشخصی نیستند و هدف آنها از این کار صرفاً کلاه برداری است و با این شیوه به تطمیع مردم پرداخته و سرمایه آنان را غارت کرده و چون محل معلومی ندارند، مال باخته هیچ راهی برای استیفاء حق خود نخواهد داشت و همه سرمایه خود را از دست خواهد داد.

۲. بخش دیگری از کسانی که خود را در محیط اینترنت به عنوان کارگزار بازار فارکس معرفی می کنند اگر چه دارای هویت مشخصی هم باشند و در پایگاه اینترنتی معاملات سفارش شده توسط صاحب سرمایه را روز به روز در صفحه مخصوص او نمایش می دهند و او نیز به گمان این که این گزارش واقعی است به آنان اطمینان می کند اما در حقیقت این یک نمایش صوری بیش نبوده و واقعیت ندارد زیرا آنان اموال سرمایه گزار را جای دیگری مثل قاچاق و. سرمایه گذاری کرده اند. این قسم از معاملات فارکس قطعا شرعی نیست زیرا جدای از اشکالات دیگر به شرط بازار سرمایه کاملا شرعی است سرمایه گذار که صاحب مال است و شرط کرده که سرمایه اش در خرید و فروش ارز به کار گرفته شود عمل نشده است.

۳. بخش دیگری از کسانی که خود را در محیط اینترنت به عنوان کارگزار بازار فارکس معرفی می کنند اگر چه دارای هویت مشخصی هم باشند و حقیقتاً هم معامله ارز انجام می دهند اما در ضمن قرار داد خود با صاحبان سرمایه شرط هایی مطرح می کنند که آن شرط ها خلاف شرع است (مثل اینکه شرط می کنند در زمانهایی که معامله ای در کار نیست این سرمایه را به صورت ربوی به بانک یا مؤسسه ای قرض داده و سود دریافت کنند) و موجب بطلان قرار داد می شود زیرا در ضمن آن شرط حرام شده است. بنا براین کار کردن با چنین بازاری نیز حرام است.

جمع بندی:
بنا بر این معاملات فارکسی که امروزه از طریق اینترنت انجام گیرد اگر تمام شرایط معامله در آن رعایت شود یعنی هم هویت کارگزار احراز شود و هم اطمینان حاصل شود که کارگزار مطابق خواست صاحب سرمایه معاملات را مترتب می‌کند و از جهت قوانین کشوری نیز مقررات ورود و خروج سرمایه رعایت شود و قراردادهای جانبی نیز مشروع باشد، شرعاً جایز است. [۱]

ضمائم:
پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سؤال، چنین است:[۲]

حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی) :

مبادله ارزی با ارز دیگر که همجنس هم نیستند چنانچه منع قانونی در میان نباشد اشکال ندارد و سود حاصله نیز حلال است ولی اعتبار دادن کارگزاران به سرمایه معامله‌گر اگر به عنوان قرض دادن به معامله‌گر باشد که قهراً همراه با دریافت سود است، در این صورت چنین معامله‌ای از طرف کارگزار برای معامله‌گر صورت شرعی ندارد.

حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی) :

حضرت آیت الله اجازه ورود در چنین معاملاتی را نمی‌دهند.

حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی) :

از آنجایی که معامله در بازار مذکور صوری است و لذا معاملات واقعه در آن صحیح نمی‌باشد.

حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی) :

با توجّه به این‌که فارکس شرایط شرعیّه معاملات را ندارد جایز نیست.

حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی (مد ظله العالی) :

بازار فارکس و معاملات آن صورت شرعی ندارد.

[۱]. گفتکوی تلفنی با حجةالاسلام دکترسید عباس موسویان کارشناس بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
[۲]. استفتا از دفاتر آیات عظام: خامنه‌ای، سیستانی، مکارم شیرازی، صافی گلپایگانی و نوری همدانی (مد ظلهم العالی) توسط سایت اسلام کوئست.