خرید این اوراق، می تواند یکی از راه های بسیار عالی، برای کسب سود باشد. در ایران سه نوع اوراق به نام های اوراق صاجبان سهام، اوراق ابزارهای مشتقه و اوراق بدهی می باشند که هر کدام از آن ها ویژگی های خاص خود را دارند.
آشنایی با انواع اوراق بهادار در بورس تهران
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی شهر بورس، در دنیای امروز تنها اسکناسها نیستند که ارزش دارند، اوراق دیگری هم هستند که در بازارهای مالی استفاده میشوند و ارزش مادی دارند که این اوراق با عنوان اوراق بهادار شناخته میشوند؛ در این مطلب انواع اوراق بهادار در بورس را بررسی میکنیم. اوراق بهادار چیست؟ اوراق بهادار
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی شهر بورس، در دنیای امروز تنها اسکناسها نیستند که ارزش دارند، اوراق دیگری هم هستند که در بازارهای مالی استفاده میشوند و ارزش مادی دارند که این اوراق با عنوان اوراق بهادار شناخته میشوند؛ در این مطلب انواع اوراق بهادار در بورس را بررسی میکنیم.
اوراق بهادار چیست؟
اوراق بهادار همانگونه که از نامش پیداست، به اوراقی دلالت دارد که ارزش داشته باشند. به عبارتی اوراق بهادار نوعی ابزار مالی محسوب میشوند که حقوقی مالی برای مالک خود ایجاد میکنند.
این اوراق یا موقعیت و مالکیت یک نفر را در شرکتهای بورسی نشان میدهند که به نام سهام شناخته میشوند؛ یا نشان دهنده نوعی طلبکاری از یک نهاد دولتی یا شرکت هستند که در این صورت اوراق مشارکت نام میگیرند.
این اوراق انواع متفاوتی مانند سهام عادی، سهام ممتاز، حق تقدم، سهام جایزه، اوراق مشارکت، مشتقات، اختیار معامله، قرارداد آتی و صکوک دارند که هر کدام ارزشی مالی برای مالک خود به همراه دارند.
به هر شرکت یا نهادی که اوراق بهادار را صادر میکند، صادر کننده یا توزیع کننده گفته میشود و تمامی اوراق بهادار در بازار سرمایه به سه گروه اصلی زیر تقسیم میشوند:
- اوراق بدهی
- اوراق حقوق صاحبان سهام (سهام)
- ابزارهای مشتقه
در ادامه هریک از انواع اصلی اوراق بهادار که در بالا نام برده شد را با هم بررسی میکنیم.
منظور از اوراق بدهی یا قرضه چیست؟
اوراق بدهی یا اوراق قرضه اوراقی است که شرکت صادر کننده آن متعهد میشود در قبال مبلغی که از خریدار دریافت کرده، مبلغ مشخصی را در دورههای مشخص به دارنده اوراق پرداخت کند. در نهایت و پس از پایان زمان مشخص و فرا رسیدن سررسید نیز موظف است اصل مبلغ دریافتی از خریدار اوراق را به او برگرداند.
شرکتی که این اوراق را صادر کرده در قبال مالک اوراق، موظف به پرداخت سود و اصل بهای آن است، اما صاحب اوراق مالکیتی در خود شرکت ندارد.
به دلیلی ویژگیای که این اوراق دارند به آنها اوراق بدهی گفته میشود. این اوراق اغلب از طرف شرکتهایی که در تامین سرمایه مورد نیاز برای فعالیتهای خود مشکل دارند، منتشر میشوند. این شرکتها به جای اینکه از بانک وام بگیرند، از مردم پول قرض میگیرند و اوراق بدهی را به عنوان سندی از این بدهکاری ارائه میدهند. این کار در علوم مالی، تامین مالی جمعی نامیده میشود.
این کار شرکتها باعث میشود هم فعالیتهایشان به دلیل کمبود بودجه روی زمین نماند و روز به روز پیشرفت کنند و گسترش یابند، و هم بدهکار بودن به مالکان اوراق خود نوعی سرمایه ارزشمند است که هم باعث میشود برای پرداخت بدهیهایش بیشتر تلاش کند و هم سرمایه خوبی برای خودش در آینده باقی میماند.
همچنین از آنجایی که شرکت صادر کننده موظف است سود دورهای مشخص به همراه اصل پول مالکان اوراق را در موعد سررسید به آنها پرداخت کند، سرمایهگذاری در این اوراق یکی از بورس اوراق قرضه و بهادار چیست؟ کمریسکترین سرمایهگذاریهاست.
اوراق بدهی انواع متفاوتی دارد که تفاوت آنها در شرکت صادر کننده و یک سری جزئیات دیگر است. به عنوان مثال اوراق صکوک شرکتی، اوراق مشارکت دولتی و شرکتی، اوراق منفعت، اوراق خزانه دولتی، اوراق استصناع، گواهی سپرده، اوراق مرابحه، اوراق سلف موازی استاندارد، سهام ممتاز و اوراق بهادار وثیقهای از انواع اوراق بدهی هستند.
از مهمترین انواع اوراق بدهی، اوراق مشارکت دولتی و شرکتی است و همانطور که از نامش مشخص است، سرمایهگذاران با خرید این اوراق در یک طرح مشارکت پیدا میکنند.
اوراق مشارکت چیست؟
فرض کنید یک شرکت خودروسازی برای راهاندازی یک خط تولید جدید در کارخانه به 200 میلیارد تومان سرمایه نیاز داشته باشد. در عوض اگر این خط تولید راه بیفتد، بعد از 4 سال و با افزایش فروش خودروهای جدید از همین خط تولید، هزینههای راه اندازی جبران میشوند و میزان سودآوری شرکت هم در این مدت، 25 تا 30 درصد افزایش مییابد.
بنابراین این طرح توجیه اقتصادی دارد و شرکت خودروسازی میتواند به بازگشت سرمایه اولیه و سود قابل توجه امیدوار باشد. اما یکی از راههایی که بتواند سرمایه اولیه را تامین کند، فروش اوراق مشارکت است. به این ترتیب هم منابع مالی مورد نیازش تامین میشوند و هم سرمایهگذاران در ازای مشارکت و به نسبت سرمایه خود در منافع حاصل از راه اندازی خط تولید جدید شریک میشوند.
البته باید این موضوع را در نظر داشت که شرکت صادر کننده اوراق نمیتواند پرداخت سود دورهای را تضمین کند. بنابراین سود اغلب اوراق مشارکتی که در کشور منتشر میشوند، توسط بانکها و موسسات مالی معتبر یا دولت تضمین میشود. پس مالک این اوراق میتواند به دریافت سود خود اطمینان داشته باشد.
ویژگی های اوراق مشارکت
اوراق مشارکت چند ویژگی دارند که هنگام خرید باید به آنها توجه داشت:
- اوراق به صورت با نام یا بینام صادر میشوند. اوراق بینام مانند اسکناس هستند و به دارنده آن تعلق دارند. بنابراین مالک این اوراق باید آنها را در جایی مطمئن نگهداری کند. برخی از بانکها این اوراق را به امانت نگه میدارند که به این ترتیب از خطر سرقت، آتشسوزی و … در امان خواهند بود.
- قیمت اسمی و سررسید مشخصی دارند. بنابراین مالک اوراق در موعد سررسید همان قیمت را دریافت میکند.
- مبلغ بازپرداخت اصل اوراق در موعد سررسید و مبلغ سود علیالحساب و مقاطع زمانی آنها تضمین شده است.
- این اوراق از طریق شعب بانکی که اوراق را به فروش رسانده یا بورس اوراق بهادار، خرید و فروش میشوند.
- مالکان این اوراق به نسبت قیمت اسمی و مدت زمانی که این اوراق را خریداری کردهاند، در سود حاصل از طرحهای شرکت سهم دارند.
- مانند تمام بازارهای مالی دیگر که رابطه مستقیمی بین بازده و ریسک وجود دارد و با توجه به اینکه سود این اوراق تضمین شده است و ریسک ندارند، بنابراین نمیتوان انتظار سود بالایی از آنها داشت.
- سود اوراق مشارکت معاف از مالیات است و همین موضوع یکی از جذابیتهای سرمایهگذاری در این اوراق محسوب میشود.
سهام یا اوراق حقوق صاحبان سهام چیست؟
سهام یکی از مهمترین و متداولترین انواع اوراق بهادار است. بیشترین حجم معاملات در بورس به معاملات سهام اختصاص دارد، طوری که برخی بورس را به بازار سهام میشناسند.
سهام به نسبت اوراق بدهی ریسک بیشتری دارد، اما باز هم سرمایهگذاران این بازار را ترجیح می دهند، چرا که از طرف دیگر، بازدهی بیشتری هم دارد.
هر سهم بیانگر میزان مالکیت یک سرمایهگذار در یک دارایی است. به عبارتی مالکیت یک شرکت به تعدادی سهم تقسیم میشود که دارندگان سهام آن شرکت به تعداد سهمهایی که خریداری کردهاند در مالکیت آن شرکت سهیم هستند. مثلا اگر کل یک شرکت یک سهم باشد و متعلق به یک نفر باشد، همان یک نفر مالک کل شرکت است. اما اگر مالکیت شرکت به 4 قسمت یا سهم مساوی تقسیم شود، میتواند مالکین بیشتری داشته باشد. حال اگر این شرکت با ارزش 1 میلیارد تومان، به 1000 سهم 1 میلیون تومانی تقسیم شود، میتواند 1000 مالک داشته باشد که همه به نسبت مساوی در مالکیت آن سهیم هستند.
با این تعاریف، شرکت سهامی شرکتی است که سرمایه آن به سهام تقسیم شده است و هر یک از صاحبان سهام به میزان سهمی که دارند در شرکت مسئول هستند و در سود و زیان آن سهیم خواهند بود.
شرکت سهامی خود به دو نوع سهامی خاص و سهامی عام تقسیم بندی میشود.
شرکت سهامی خاص چیست و به چه شرکتی سهامی خاص می گویند؟
شرکت سهامی خاص شرکتی است که همه سرمایه آن را موسسین شرکت تامین میکنند، بنابراین سهام آن برای عموم مردم عرضه نمیشود. تعداد سهامداران در شرکت سهامی خاص باید حداقل 3 نفر باشد و حداقل سرمایه مورد نیاز برای تاسیس شرکت سهامی خاص 1 میلیون ریال (100 هزار تومان) است.
شرکت سهامی عام چیست به چه شرکتی سهامی عام می گویند؟
شرکت سهامی عام شرکتی است که بخشی از سرمایه مورد نیاز آن از طریق عرضه سهام به عموم مردم تامین میشود. در این مدل شرکتها تعداد سهامداران نباید کمتر از 5 نفر باشد. حداقل سرمایه مورد نیاز برای تاسیس شرکت سهامی عام 5 میلیون ريال (500 هزار تومان) است. این شرکتها میتوانند در بورس نیز ارائه شوند.
ویژگی های سهام بورسی
سهام و شرکتهای سهامی ویژگیهایی دارند که آنها را از اوراق مشارکت و شرکتهای صادر کننده آنها متمایز میکند.
- ویژگی مهم سهام این است که در مقایسه با اوراق بهادار با درآمد ثابت مانند اوراق مشارکت، امکان کسب سود بیشتری دارند، البته سرمایهگذار باید ریسک پذیری بیشتری هم داشته و با خرید و فروش سهام آشنا باشد.
- دارندگان سهام شرکتها در سود و زیان آن شرکت سهیم هستند.
اوراق بهادار مشتقه چیست؟
یکی دیگر از انواع اوراق بهادار، اوراق مشتقه هستند. اوراق مشتقه در بازاری کاربرد دارند که معاملات آن بر اساس یک کالای فیزیکی یا دارایی پایه صورت میپذیرد. این دارایی پایه میتواند به شکل سهام، کالا، نرخهای بهره، صنعت ساخت و ساز یا هر نوع دارایی دیگر باشد که ارزش اوراق مشتقه را تعیین میکنند.
انواع اوراق بهادار مشتقه
به طور کلی 4 نوع اوراق مشتقه اصلی داریم:
- قراردادهای سلف
- قراردادهای آتی
- قراردادهای اختیار معامله
- قراردادهای معاوضه
همه این اوراق مشتقه هم در بورس و هم خارج از بورس مورد معامله قرار میگیرند. آن گروه از اوراق مشتقهای که خارج از بورس معامله میشوند گستردهتر هستند، اما شامل قانون گذاری سازمان بورس نیستند و از این جهت ریسک بیشتری نسبت به اوراق مشتقه داخل بورس دارند.
البته اوراق مشتقه به دلیل محدودیتهایی که بازار بورس اوراق بهادار تهران دارد، در اقتصاد ایران رشد و پیشرفت چندانی نداشتهاند.
همه چیز درباره اوراق بهادار و انواع آن
یکی از اصطلاحاتی که حتما با آن رو به رو شده اید، و از زبان اطرافیان خود شنیده اید، اوراق بهادار می باشد. اما اوراق بهادار چیست و چه کاربردی دارد؟ در این بخش از باشگاه سرمایه گذاری رزسا، تلاش کردیم به صورت جامع و کامل، همه مسائل مربوط به این اوراق را مورد بررسی قرار دهیم. اکنون یکی از روش های جذاب و پر طرفدار برلی کسب درآمد، در بازار ایران، خرید اراق بهادار و کسب سود از آن ها است؛ پس آشنایی با این اوراق و نحوه خرید و فروش آن ها برای رسیدن به استقلال مالی، بسیار توصیه می شود. در ادامه با ما همراه باشید.
خرید این اوراق، می تواند یکی از راه های بسیار عالی، برای کسب سود باشد. در ایران سه نوع اوراق به نام های اوراق صاجبان سهام، اوراق ابزارهای مشتقه و اوراق بدهی می باشند که هر کدام از آن ها ویژگی های خاص خود را دارند.
اوراق بهادار چیست؟
به هر برگه ای با پشتوانه مالی و قابل انتقال به غیر، اوراق بها دار و به نهاد یا سازمانی که صادر کننده این اوراق باشد، صادر کننده اوراق می گویند. تضمین این اوراق، از سمت دولت و نظام مالی کشور انجام گرفته و دارای ارزش مالی می باشد. یکی از مشخصات اصلی این اوراق، نوسان قیمت، بر اساس عرضه و تقاضای بازارهای مالی است. به همین دلیل، خرید این اوراق از دو جهت برای افراد سود دهی دارد: از یک سو تقاضای بیشتر منجر به افزایش قیمت خواهد شد و از سویی دیگر، افزایش ارزش صادر کننده اوراق، می تواند افزایش قیمت را به همراه داشته باشد.
انواع اوراق بهادار
این اوراق انواع مختلفی دارند و هرکدام از آن ها ویژگی های خاص خود را دارند، به همین دلیل قبل از خرید آن ها باید با انواع آن آشنا شوید و مشخصات هر یک از آن ها را بدانید. در یک دسته بندی کلی، اوراق بهادار عرضه شده در بازار سرمایه ایران به سه دسته اصلی، تقسیم می شوند:
اوراق صاحبان سهام
اوراق سهام، رایج ترین نوع اوراق است، اکثر فعالان بازارهای سرمایه، برای کسب سود، اقدام به خرید و فروش آن می کنند. هر فردی با داشتن اطلاعات کافی در زمینه روند افزایش نرخ این اوراق، می تواند برای خرید آن ها اقدام نماید. هر یک از شرکت های بازار بورس ایران، از سمت سازمان بورس، ارزش گذاری شده اند و میزان ارزش آن ها به واحد سهام، تبدیل شده است.
هر یک از برگه های اورق بهادار، ارزش اسمی 100 تومان دارند. اما ارزش ذاتی این اوراق بسیار بالاتر است. بعد از تقسیم ارزش شرکت (به برگه های اوراق) درصدی از این اوراق، در بازار سرمایه جهت معامله عرضه می گردد. پس از آن، جریان عرضه و تقاضا، تعیین کننده ارزش قیمت این اوراق است.
اوراق ابزارهای مشتقه
خرید اوراق بهادار ابزارهای مشتقه، یکی دیگر از روش های سرمایه گذاری در اوراق است. این اوراق برخلاف اوراق صاحبان سهام، خود، ارزش مالی نداشته و وابسته به کالای فیزیکی است که این اوراق با پشتوانه آن ها صادر شده است. به عنوان مثال اوراق مشتقه طلا به پشتوانه طلا صادر شده و قیمت آن بر اساس نوسان طلا تغییر پیدا می کند. زیر مجموعه های آن، به شرح زیر می باشد:
- قراردادهای آتی
- سلف
- اختیار معامله
- معاوضه
این اوراق در همهی بازارهای بین المللی عرضه شده و معامله می شود.
اوراق بدهی
خرید و فروش اوراق بدهی، نسبت به اوراق صاحبان سهام جذابیت کمتری دارد، اما برخی مزایا در این نوع اوراق وجود دارد که می توان از آن ها برای سرمایه گذاری مطمئن استفاده کرد. شرکت ها و صنایع فعال که برای پیشبرد اهداف صنعتی و تجاری خود با کمبود نقدینگی روبرو هستند، اقدام به عرضه اوراقی با عنوان اوراق بدهی در سازمان بورس می کنند.
خریدار این اوراق درواقع در عین کسب سود در حال کمک به شرکت و یا سازمان مربوطه برای ارتقای خود در تجارت و صنعت است و به نوعی تأمین کننده نقدینگی شرکت می باشد. طبق این اوراق، شرکت صادرکننده به پشتوانه دولت متعهد شده تا اصل سرمایه و میزان سودی مشخص را در سررسید اوراق به صاحب سرمایه پرداخت نماید. وراق بدهی، شبیه یک حساب سپرده بلند مدت در بانکها است.
البته برخلاف اوراق صاحبان سهام، دارنده این اوراق هیچ مالکیتی در خود شرکت نداشته و تنها سود نقدی مشخصی را دریافت می کنند. البته مزیت این اوراق نسبت به اوراق صاحبان سهام قطعی بودن سود حاصله در سررسید آن ها می باشد. اوراق قرضه، اوراق خزانه اسلامی، اوراق مشارکت دولتی و شرکتی، اوراق صکوک شرکتی، گواهی سپرده و اوراق وثیقه ای ازجمله این اوراق در بازارهای سرمایه هستند.
سود اوراق بهادار
اصلی ترین دلیل خرید انواع اوراق کسب سود از آن ها است. هر شخص سرمایه گذار برای ارتقاء سطح مالی خود و مشارکت در تجارت کشور، با خرید این اوراق، اقدام به افزایش ارزش دارایی های خود می نماید. با این حال کسب سود از این اوراق به نوع آن بستگی دارد.
خرید اوراق بدهی برای کسب سودهای قطعی و مشخص در سررسید خاصی انجام می پذیرد. افرادی که تمایل به سپرده گذاری در بانک نداشته و ترجیح می دهند سرمایه خود را برای ارتقای شرکت های فعال به صورت مستقیم در اختیار آن ها قرار دهند، با خرید اوراق بدهی می توانند نسبت به این امر اقدام نمایند.
میزان سود هرکدام از اوراق بدهی با هم متفاوت است. سود این اوراق معمولاً کمی از سودهای بانکی ایران بیشتر بوده و ازاین جهت نیز جذابیت بیشتری را برای سرمایه گذار ایجاد می کنند. سود ناشی از خرید اوراق ابزار مشتقه نیز با نوسان قیمت کالاهای پایه این اوراق به دست می آید.
مقار سرمایه لازم برای خرید اوراق بهادار
یکی از جذابیت های این اوراق امکان سرمایه گذاری در آن با هر میزان سرمایه می باشد. طبق قوانین جدید سازمان بورس ایران در حال حاضر با سرمایه ۵۰۰ هزارتومان این امکان وجود دارد که برای خرید این اوراق اقدام نمایند. البته این عدد به این معنی نیست که تنها سرمایه های کوچک در این بازار رد و بدل می شوند. در سال ۹۷ میزان سرمایه در گردش در بازار بورس ایران بالغ بر ۳۰ هزار میلیارد بوده است. این عدد نشان از قدرت بالای این بازار در هدف دار نمودن سرمایه های مردم دارد.
سررسید اوراق بهادار
سرمایهگذاران قبل از اقدام به خرید اوراق باید به سررسید آنها نیز دقت داشته باشند. البته اوراق صاحبان سهام دارای تاریخ سررسید خاصی نبوده و این نوع از اوراق بدون تاریخ سررسید خریدوفروش میشوند. اما سایر اوراق معمولاً دارای سررسیدهای مشخصی هستند که در تاریخهای مذکور صاحبان آنها باید نسبت به تسویه اوراق اقدام نمایند.
کارگزاران اوراق بهادار
خرید اوراق بهادار از سازمان بورس، به واسطههایی احتیاج دارد که این واسطه ها همان کارگزاران هستند. این شرکت ها مجوزهای لازم را از سازمان بورس اوراق بها دار ایران دریافت کرده و کار کردن با آن ها از طرف این سازمان کاملاً تضمین شده می باشد.
کارگزاران درصد ناچیزی از هر معامله خرید وفروش را به عنوان کارمزد دریافت می کنند. امکانات، خدمات، میزان مشتریان و برخی موارد دیگر از معیارهایی هستند که کاربران می توانند با تکیه بر این معیارها نسبت به انتخاب یکی از کارگزاران اقدام کنند.
مراحل خرید انواع اوراق به صورت گام به گام
مراحل خرید انواع اوراق بهادار برای اشخاص حقیقی یا حقوقی:
۱- مراجعه به کارگزار بورس برای دریافت کد بورسی
۲- ثبت نام در سامانه سجام
۳- دریافت کد بورسی و کد سجام
بعد از ثبتنام و تحویل مدارک لازم، کد بورسی پس از چند روز کاری برای فرد ارسال می گردد.
۴- دریافت کد آنلاین
۵- گذراندن زمان تعیین شده برای معاملات
۶- واریز وجه به حساب معاملاتی
۷- ورود به سامانه و خرید اوراق بهادار
جمع بندی
یکی از بهترین روش های سرمایه گذاری و کار با پول، خرید انواع اوراق است. خرید این اوراق نه تنها در ایران بلکه در تمام دنیا، جذابیت زیادی داشته و در حال انجام می باشد. از طرفی، میزان نقد شوندگی بالای این اوراق و امکان خرید و فروش آن در هر لحظه، به جذابیت آن افزوده است. به طور کلی شناخت این اوراق، برای هر فرد که دنبال رسیدن به درآمد مناسب و افزایش ارزش سرمایه است، لازم و ضروری می باشد. امیدواریم مقاله اوراق بهادار چیست، تمامی ابهامات ذهنی شما را برطرف کرده باشد.
سوالات متداول:
- برای خرید اوراق به چه مدارکی نیاز داریم؟
کارت ملی، شناسنامه و علاوه بر آن، یک شماره حساب و شماره شبای بانکی با نام خود، جهت ارائه نیاز است.
- خرید اوراق به صورت غیرحضوری امکان پذیر است؟
در حال حاضر بیشتر سرمایه گذاران برای خرید انواع اوراق به صورت اینترنتی و غیرحضوری اقدام می نمایند. البته امکان خرید حضوری آن نیز فراهم می باشد.
- خرید اوراق زمان خاصی دارد؟
بازار بورس ایران در ساعات مشخصی در طول روز فعالیت می کند در این ساعات، امکان خرید انواع اوراق برای سرمایه گذاران وجود دارد. بسته به نوع اوراقی که قصد خرید آن را دارید این ساعات می تواند کمی متفاوت باشد.
- کارمزد خرید اوراق چقدر است؟
در حال حاضر به میزان ۱٫۵ درصد از مبلغ در نظر گرفته شده برای خرید وفروش سهام می باشد.
- آیا برای خرید انواع اوراق، داشتن کد بورسی الزامی است؟
برای خرید مستقیم این اوراق، دریافت کد بورسی الزامی است.
- تسویهحساب با خریداران اوراق بهادار چگونه است؟
به محض فروش اوراق تسویه این اوراق با خریدار انجام میگیرد. سرمایه گذار در هرروز کاری می تواند تقاضای وجه موجود در حساب کارگزار خود را در سیستم ثبت و ۲۴ ساعت بعد آن را در حساب خود داشته باشد.
اوراق تجاری و بهادار
اوراق تجاری یک ابزار بدهی کوتاه مدت است که توسط یک شرکت، معمولاً برای تأمین مالی و برآوردن تعهدات کوتاه مدت منتتشر میشود.
ناشرین اوراق تجاری شامل شرکتهای مختلف با انواع فعالیتهای مالی، صنعتی و بازرگانی هستند که در جهت تأمین مالى نیازهاى مالى کوتاه مدت و فصلى خود و نیز سرمایه در گردش مورد نیاز دائمى، از انواع اوراق تجارى استفاده مىکنند. اوراق تجاری و بهادار عبارت است از: چک، سفته، برات، قبض و تضمین های بانکی فته و طلب و به عبارتی اسنادی است که اعتبار آنان از طریق قانون تعریف شده باشد. همچنین این اوراق جایگزین مناسبی برای وامهاى بانکی می باشد. اوراق تجاری بدون پشتوانه هستند و معمولاً بازپرداخت آنها به وسیلة دارایی خاصی تضمین نمیشود. هر چند که بنگاههای فروشنده این اوراق، میبایست دارای خطوط پشتیابی کننده از طرف بانکهای تجاری باشند.
انواع اوراق بهادار
- اوراقی است که توسط شرکت های بزرگ و معتبر انتشار می یابد . این اوراق تجاری به طور مستقیم به خریداران ابزارهای مالی فروخته میشوند و نیازی به کارگزاران و معاملهگران نخواهند داشت.
- اوراقی که توسط شرکت های کوچکتر به شرط خوشنام بودن و معتبر بودن منتشر میشوند. این نوع اوراق تجاری از طریق معاملهگران و کارگزاران به مشتریان فروخته میشوند. نرخ بهره اوراق تجاری دسته دوم معمولاً بیشتر از اوراق منتشر شده توسط شرکتهای بزرگ در دسته اول است .علت این نرخ بهره ریسک بیشتر و همچنین وجود هزینه های داد و ستد توسط معاملهگران می باشد.
سهم چیست؟
سهم عبارت است از : مشارکت در سرمایه گذاری و یا قدرالسهمی است که بطرق مختلف از جمله ارث به اشخاص داده میشود که در سود یا تحول کلیت یا بخشی از سهام موجبات آورده یا برحسب عملکرد و تفسیرات در روند مشارکت بعضاً ممکن است سود و زیان هم در پی داشته باشد. که به دو دسته تقسیم می شود :
سهام عادی
سهام عادی همانگونه که از مفهوم آن مشخص است ممکن است وابستگی به هیچ یک از ادارات و دولت نداشته باشد. لکن در تقسیر موسع آمده است گاه اشخاص به موجب حقی دارای سهمی در سایر ادارات هستند که اختیارات واسعه بعنوان استفاده از سهم بصورت عادی نیز به آنان داده شده باشد.
سهام ممتاز
سهام ممتاز برحسب موقعیت و تعامل و اولویت برای معامله و سود دهی و تقاضا و عرضه و مصارف و یا نیازهای جامعه و انحاء معاملاتی که عواید آن پیش از سایر معاملات بورس است بعنوان سهام ممتازه وجود داشته که تقدیم بورس اوراق قرضه و بهادار چیست؟ و اولویت تقاضا و عرضه را در بر میگیرد.
بورس چیست؟
بورس عبارت است از: اوراقی بهادار و خاص که توسط کارگزاران با اسناد و اوراق تجاری مورد داد و ستد واقع میشود که اوراق تجاری از طریق سهام شرکتهای دارای سهام با اوراق قرضه و یا شهرداریها و مؤسسات وابسته به دولت و خزانه داری کل که قابلیت واگذاری را داشته بدشند به نقل و انتقال می انجامد
سرمایه گذاری چیست؟
سرمایه گذاری عبارت است از: آورده مالی بانحاء مختلف برای انجام کار یا معاملات داخلی و خارجی و تولید و عرضه از طرف اشخاص در بورس بصورت بخشی از سهام سپرده که از محل بکارگیری آن در بازدهی یا تولید یا معاملات و داد و ستد نقش بارز خواهد داشت.
اوراق قرضه چیست؟
بر اساس تعاریف قانونی، قرضه، برگهای است که بیانگر مبلغی وام با بهره معین بوده و قابل معامله نیز است.
ماده 52 قانون تجارت، اوراق قرضه را اینگونه تعریف میکند: «ورقه قرضه عبارت است از برگه قابل معاملهای که مبلغی وام با بهره معین را معرفی میکند که تمامی آن یا بخشهایی از آن در موعد یا مواعد معینی باید مسترد شود.» طبق ماده 2 قانون تأسیس بورس اوراق بهادار مصوب سال 1345، علاوه بر شرکتهای سهامی (عام)، شهرداریها، مؤسسات وابسته به دولت و خزانهداری کل میتوانند تحت شرایط مقرر در قوانین و تشکیلات خود اقدام به صدور اوراق قرضه کنند همچنین طبق قسمت اخیر ماده 52 قانون تجارت، برای ورقه قرضه ممکن است علاوه بر بهره، حقوق دیگری نیز شناخته شود.
قانون تجارت برای حفظ و استیفای حقوق دارندگان اوراق قرضه که توسط شرکتهای سهامی عام صادر میشوند، حقوقی را به آنها اعطا کرده است؛ از جمله این که چنانچه اوراق قرضه قابل تعویض با سهام شرکت باشد، مجمع عمومی فوقالعاده باید بنا به پیشنهاد هیئت مدیره و گزارش خاص بازرسان شرکت، مقارن اجازه انتشار اوراق قرضه، افزایش سرمایه شرکت را حداقل برابر با مبلغ قرضه، تصویب کند که در این صورت حق تقدم (حق رجحان) سهامداران شرکت در خرید سهام قابل تعویض با اوراق قرضه خود بخود منتفی خواهد بود (ماده 63 قانون تجارت) و این حق اساساً به دارندگان اوراق قرضه تعلق میگیرد که با تعویض اوراق قرضه خود با سهام شرکت، در زمره دارندگان سهام شرکت قرار گیرند.
بر این اساس، زمانی که مجمع عمومی فوقالعاده شرکت تصمیم به کاهش اختیاری سرمایه شرکت بگیرد، دارندگان اوراق قرضه میتوانند از تاریخ نشر آخرین آگهی شرکت مربوط به اعلامیه کاهش اختیاری سرمایه شرکت به دادگاه ذیصلاح مراجعه کنند و نسبت به کاهش اختیاری سهام شرکت اعتراض و حقوق خود را مطالبه کنند.
البته دارندگان اوراق قرضه فقط بستانکار شرکت محسوب میشوند و در اداره امور شرکت نمیتوانند دخالتی داشته باشند اما حق دارند در ازای خرید اوراق قرضه در مواعدی که تعیین شده است، اصل وام و بهره تعیینشده خود را مسترد دارند و در صورت قابلیت تبدیل ورقه به سهام شرکت، دارندگان اوراق قرضه هم میتوانند بدون توجه به این تبدیل و تعویض جهت دریافت اصل و بهره اوراق قرضه به شرکت مراجعه کنند یا سهام شرکت را به تملک خود در آورند.
به همین دلیل است که قسمت دوم ماده 64 قانون تجارت مقرر میکند: «تعویض ورقه قرضه با سهم تابع میل و رضایت دارنده ورقه قرضه است.» در صورت انجام تشریفات قانونی مربوط به تعویض اوراق قرضه یا سهام شرکت، دارندگان اوراق قرضه در هر موقع قبل از رسید (اصل و بهره) میتوانند تحت شرایط و ترتیبی که در اوراق قرضه قید شده است، آن را با سهام شرکت تعویض کنند.
شرایط صدور اوراق قرضه
برای صدور اوراق قرضه، رعایت شرایط زیر از طرف شرکت سهامی الزامی است:
1- نوع شرکت باید شرکت سهامی عام باشد، بنابراین و به طور کلی شرکتهای سهامی خاص از صدور اوراق قرضه محروم شدهاند.
2- از تاریخ ثبت شرکت دو سال تمام گذشته باشد.
3- اجازه انتشار و صدور اوراق قرضه باید در اساسنامه شرکت قید شده باشد. در صورت عدم تصریح این موضوع در اساسنامه، بنا به پیشنهاد هیئت مدیره و اجازه و تصویب مجمع عمومی فوق العاده و اصلاح اساسنامه میتوان به صدور اوراق قرضه اقدام کرد.
4- شرکت زمانی میتواند نسبت به صدور اوراق قرضه اقدام کند که تمام سرمایه ثبتشده شرکت، توسط صاحبان سهام پرداخت شده باشد.
5- حداقل در دو نوبت ترازنامه و حساب سود و زیان شرکت توسط مجمع عمومی صاحبان سهام به تصویب رسیده باشد.
رابطه حقوقی شرکت با دارندگان اوراق قرضه
صدور اوراق قرضه از طرف شرکتهای سهامی عام و رابطه حقوقی شرکت با دارندگان این گونه اوراق را شاید بتوان در چارچوب عقد قرض تبیین کرد؛ زیرا بر اساس ماده 653 قانون مدنی، مقترض (در اینجا شرکت) میتواند به وجه ملزمی به مقرض (در اینجا دارنده اوراق قرضه) وکالت دهد در مدتی که قرض بر ذمه او باقی است، مقدار معینی از دارایی مدیون را در هر ماه یا در هر سال (در اینجا موعد یا مواعد معینه) مجانا به خود منتقل کند اما اشکال در اینجا است که اصولا در عقد قرض بهره، مصداقی ندارد؛ زیرا مقترض باید مثل مالی را که قرض کرده است، رد کند؛ اگرچه قیما ترقی یا تنزل کرده باشد.
البته بنا بر تجویز قسمت اخیر ماده 648 قانون مدنی، در صورت تعذر رد مثل، مقترض موظف است قیمت یومالرد را بدهد، حال چنانچه ماده 653 قانون مدنی را جواز بهره بدانیم و مقترض (در اینجا شرکت) تضمیناتی به مقرض (در اینجا دارنده اوراق قرضه) بدهد و آنها وکالت در انتقال دارایی مدیون را به عنوان اصل و بهره یا فقط بهره طبق مفاد ماده مزبور مجانا به خود داشته باشند، از نقطه نظر مجوز قانونی و نیز تبیین روابط حقوقی شرکت با دارندگان اوراق قرضه مشکلی به وجود نمیآید اما چنانچه این تضمینات داده نشود و مقدمات مربوط به تنظیم وکالتنامه به مرحله اجرا در نیاید، تکلیف چیست؟ در این صورت آیا میتوان روابط حقوقی طرفین را طبق عقد مضاربه تبیین کرد؟ به نظر میرسد پاسخ این سوال منفی باشد زیرا مضاربه عقدی است که به موجب آن یکی از متعاملین سرمایه میدهد؛ با قید این که طرف دیگر تجارت کرده و در سود و زیان آن شریک باشند. در حالی که دارنده اوراق قرضه نمیتواند به سود یا زیان شرکت چشم داشته باشد بلکه او میخواهد در ازای وجهی که پرداخت کرده است، در موعد یا مواعد تعیینشده اصل وجه همراه با بهره معینه و از پیش تعیین شده آن را دریافت کند. با توجه به جمعبندی مطالب فوق باید ذهن را از روابط حقوقی بین شرکت و دارندگان اوراق قرضه منطبق با عقد قرض و مضاربه خارج و آن را معطوف ماده 10 قانون مدنی کرد که مقرر داشته است: «قراردادهای خصوصی نسبت به کسانی که آن را منعقد کردهاند، در صورتی که مخالف صریح قانون نباشد، نافذ است.» زیرا با بورس اوراق قرضه و بهادار چیست؟ توجه به حقوقی که قانون به دارندگان اوراق قرضه داده است، روابط حقوقی بین شرکت و دارندگان اوراق قرضه را نمیتوان فقط در چهارچوب عقد فرض تصور کرد، بلکه باید آن را یک رابطه خاص حقوقی تلقی کرد که به دارنده اوراق قرضه این حق و اجازه اعطا شده است که طبق میل خود در مواعد تعیینشده اصل وام و بهره را دریافت و در صورت تمایل و تحت شرایط مربوطه، اوراق قرضه را به سهام شرکت تعویض یا تبدیل کند و در گروه صاحبان سهام شرکت درآید یا اوراق قرضه خود را به عنوان اوراق بهادار معامله و به غیر منتقل کنند.
بازار بدهی یا بازار اوراق قرضه (Bond market) چیست و چه مزایایی دارد؟
بازار بدهی به بازاری گفته میشود که در آن سرمایه گذاران به اشخاص حقوقی (که معمولاً دولتی یا سازمانی هستند) پول قرض می دهند و قرض گیرنده در یک بازه زمانی مشخص با پرداخت سود، بدهی خود را باز می گرداند. در واقع دولتها یا شرکتها برای تامین مالی کسب و کارها یا فعالیتهای خود اوراقی را منتشر می کنند که اوراق قرضه یا اوراق بدهی (Bond) نامیده میشود و با انتشار این اوراق، سرمایه مورد نیاز خود را در بازار جذب می کنند.
بازار بدهی یا بازار اوراق قرضه (Bond market) چیست و چه مزایایی دارد؟
بازار بدهی یا بازار اوراق قرضه
بازار بدهی به بازاری گفته می شود که در آن سرمایه گذاران به اشخاص حقوقی (که معمولاً دولتی یا سازمانی هستند) پول قرض می دهند و قرض گیرنده در یک بازه زمانی مشخص با پرداخت سود، بدهی خود را باز می گرداند. در واقع دولت ها یا شرکت ها برای تامین مالی کسب و کارها یا فعالیت های خود اوراقی را منتشر می کنند که اوراق قرضه یا اوراق بدهی ( Bond ) نامیده می شود و با انتشار این اوراق، سرمایه موردنیاز خود را در بازار جذب می کنند.
به عبارت دیگر شرکت ها با ارائه این اوراق به سرمایه گذاران بدهکار می شوند و در قبال آن متعهد می شوند که در مدت زمان مشخصی بهره این قرض را بپردازند.
بازپرداخت این اوراق معمولا به صورت ماهانه، سه ماهه، شش ماهه و سالانه است و در زمان سررسید آن ها، نهاد صادرکننده باید اصل پول را نیز بازپرداخت کند. اوراق قرضه با عنوان اوراق با درآمد ثابت نیز شناخته می شوند و با وجود اینکه مقدار مشخصی دارند، می توان آن ها را با مبالغ بالاتر یا پایین تر در بازار مبادله کرد. (1)
چرا بازار بدهی مهم است؟
بازارهای بدهی یکی از مولفه های اصلی در بازار مالی هر کشوری هستند. این بازار، سرمایه های بلندمدتی را به بخش های دولتی و خصوصی ارائه می دهد، سرمایه ای ارزان برای نهادهایی که برای فعالیت های خود به تامین اعتبار نیاز دارند. در واقع بازار بدهی برای تامین شرکت های بزرگ و سازمان های که دارایی های زیادی دارند مناسب است.
تصور کنید که یک نهاد دولتی یا خصوصی تصمیم به احداث یک کارخانه جدید داشته باشد و برای این کار به یک میلیارد تومان پول نیاز دارد. یکی از راه های تامین این سرمایه، صدور اوراق قرضه و انتشار اوراق با ارزش 10 میلیون تومان است. در این حالت «مقدار اسمی» این اوراق 10 میلیون تومان است و شرکت صادرکننده اوراق قرضه باید نرخ سود سالانه ای که با عنوان کوپن شناخته می شود را تعیین کند.
علاوه بر نرخ سود، صادر کننده باید یک بازه زمانی برای بازپرداخت مبلغ اصلی که در اینجا 10 میلیون تومان است را نیز مشخص کند. نهادهای صادر کننده اوراق قرضه معمولاً سود بیشتری را برای بدهی های طولانی مدت پرداخت می کنند، بنابراین یک سرمایه گذار می تواند از اوراق قرضه بلندمدت سود بیشتری را دریافت کند، اما در کنار آن ریسک بیشتری را در سرمایه گذاری خود می پذیرد. (1)
انواع اوراق قرضه
اوراق قرضه دولتی
اوراق قرضه شهرداری
اوراق قرضه شرکتی
هدف اصلی و نقش بازار بدهی چیست؟
هدف اصلی بازار بدهی، تامین مالی برای مخارج سازمان های دولتی و خصوصی در بازه زمانی متفاوت (کوتاه مدت و بلند مدت) است. علاوه بر این بازار اوراق قرضه نقش مهمی در تعیین نرخ سود بازار به صورت غیر دستوری دارد. نرخ سود واقعی در بازار به دنبال عرضه و تقاضا برای اوراق قرضه بلند مدت خزانه تعیین می شود اما در ایران به دلیل کم عمق بودن بازار بدهی، این نرخ سود توسط بانک مرکزی تعیین می گردد.
جمع آوری نقدینگی در بازارهای مهم کشور مانند بازار مسکن و ارز در ایران، یکی دیگر از نقش های اصلی این نوع بازار است. نقدینگی از اصلی ترین عوامل افزایش تورم در اقتصاد یک کشور است و دولت ها با انتشار اوراق قرضه می توانند تا حدی آن را کنترل کنند.
استراتژی های سرمایه گذاری در بازار بدهی
سرمایه گذاران در بازار اوراق قرضه می توانند از استراتژی های متفاوتی در سرمایه گذاری استفاده کنند که در حالت کلی به دو دسته تقسیم می شوند:
استراتژی غیرفعال ( passive )
در این روش اوراق قرضه خریداری شده و تا زمان سررسید نگهداری می شوند. رویکرد غیرفعال برای سرمایه گذارانی که به دنبال مزایای سنتی این بازار مانند حفظ سرمایه، درآمد ثابت و. هستند مناسب است.
استراتژی فعال ( active )
در این روش سرمایه گذاران سعی می کنند از شاخص های اوراق بهادر و تحرکات قیمت برای به حداکثر رساندن سرمایه و افزایش درآمد استفاده کنند. سرمایه گذاران در این روش سعی می کنند اوراق زیرمجموعه را کاهش ندهند، آن ها را نگه داشته و قیمت خود را افزایش دهند و قبل از فرا رسیدن سررسید، آن ها را بفروشند تا سود بیشتری به دست آورند. (2)
چه افرادی در بازار اوراق قرضه حضور دارند؟
بازارهای اوراق قرضه به شکل مدرن امروزی از اوایل قرن بیستم توسط دولت ها ایجاد شدند. در حال حاضر این اوراق توسط دولت، شهرداری و شرکت های دولتی و خصوصی که سرمایه فیزیکی زیادی دارند، منتشر می شوند و کاربرد آن ها، تامین اعتبار برای طرح های عمرانی، تولیدی و خدماتی است.
سرمایه گذاران نیز به دلایل مختلفی این اوراق را خریداری می کنند، دلایلی مانند حفظ سرمایه، ایجاد درآمد و محافظت در برابر ضعف اقتصادی و کاهش تورم.
برخلاف سهام، مبلغ اصلی اوراق قرضه در یک تاریخ معین بازپرداخت می شود. این ویژگی در بازار بدهی برای سرمایه گذارانی که نمی خواهند ریسک از دست دادن سرمایه خود را بپذیرند، اهمیت زیادی دارد. (3)
در واقع سرمایه گذاری در بازار بدهی به خصوص بخش مربوط به دولت، بدون ریسک است و در بخش های دیگر ریسک پایینی دارد. تنها ریسکی که یک سرمایه گذار ممکن است در این بازار تجربه کند خطر ورشکست شدن عرضه کننده اوراق است که امکان رخ دادن آن بسیار کم است؛ چون تنها شرکت ها یا نهادهایی اجازه انتشار اوراق قرضه را دارند که پشتوانه مالی خوبی دارند. حتی در صورت ورشکسته شدن نهاد صادر کننده اوراق، سرمایه گذاران با اندکی تاخیر و پس از فروش اموال شرکت، می توانند به سرمایه خود برسند.
بازیگران دیگری علاوه بر عرضه کنندگان اوراق و سرمایه گذارانی که این اوراق را خریداری می کنند، در این بازار حضور دارند. بانک ها به عنوان واسطه عرضه، شرکت های اعتبار سنجی، شرکت هایی که به عنوان واسطه در بازار ثانویه فعالیت می کنند، دادگاه یا سازمان هایی که در زمان ورشکستگی به تجدید ساختار شرکت ها رسیدگی کنند، از دیگر عوامل موثر در بازار بدهی هستند. (3)
بازار بدهی چه کاربردهایی دارد؟
1.یکی از مهمترین کاربردهای اوراق قرضه، حفظ اصل سرمایه است. خرید اوراق قرضه، سرمایه گذاری بدون ریسک یا کم ریسکی است که با نرخ احتمال بسیار پایین فاجعه در بازار بدهی به حفظ اصل سرمایه افراد کمک می کند. از آنجایی که این اوراق به نوعی وام هایی با سود و بازپرداخت برنامه ریزی شده هستند، قرض دهندگان می توانند انتظار داشته باشند که اوراق آن ها ارزش ثابتی در طول زمان داشته و در سررسید مقرر، سرمایه و سود خود را دریافت کنند.
2.کاربرد دیگر این بازار، ایجاد امکان پس انداز برای سرمایه گذاران است. اوراق قرضه یکی از مطمئن ترین راه ها با زمان بندی مشخص برای پس انداز طولانی مدت هستند.
3.کاربرد بعدی این بازار ایجاد امکان برنامه ریزی طولانی مدت برای سرمایه گذاران است. اوراق قرضه جریان درآمد قابل پیش بینی دارد که می تواند برای تامین هزینه های آینده اشخاص استفاده شود.
اصطلاحات مهم در بازار اوراق قرضه
ارزش اسمی
وثیقه (ضامن)
نرخ سود
تاریخ سررسید
اولویت
- در صورتی که شرکت صادرکننده اوراق ورشکسته شود، سرمایه گذاران اوراق قرضه اولویت بیشتری نسبت به سهامداران شرکت برای دریافت اصل سرمایه خود دارند. در صورتی که این اتفاق رخ دهد، شرکت زمان دریافت نرخ اسمی و سود را مشخص می کند. (3)
مزایا و راهکارهای بهبود توسعه این بازار کدامند؟
- این بازارها باعث افزایش شفافیت مالی بیشتر می شوند.
- این بازارها بودجه بخش عمومی را تامین می کنند.
- این بازاها از جریان مخرب نقدینگی در بازارهای دیگر جلوگیری می کنند.
- این بازارها با جمع آوری نقدینگی به کاهش نرخ تورم کمک می کنند.
- امکان استفاده از این بازار برای گذر از اقتصاد مبتنی بر بانک ها به اقتصاد مبتنی بر بازار.
- امکان استفاده از این بازار به عنوان جایگزین بانک ها برای تامین مالی شرکت ها.
- امکان استفاده از این بازار برای تامین مالی بخش خصوصی.
- امکان استفاده از این بازار برای تعیین نرخ سود و بهره.
- امکان استفاده از این بازار برای کاهش بدهی دولت ها.
جمع بندی و نتیجه گیری
سرمایه گذاری اوراق قرضه در کشورهایی که اقتصاد باثباتی دارند مانند آمریکا، یکی از امن ترین روش های سرمایه گذاری است. اما در کشورهای در حال توسعه ممکن است خطرات بیشتری داشته باشد. در ایران، بازار بدهی عمق زیادی ندارد و بانک ها نقش مهمتری در تعیین نرخ سود و موارد دیگر دارند. دلیل این موضوع می تواند اعتماد بیشتر به سیستم بانکی در ایران باشد و تاثیر آن به حدی است که انتشار اوراق قرضه در موارد زیادی با ضمانت بانک ها انجام می شود.
علاوه بر این، تامین مالی در بازار بدهی در مقایسه با تامین مالی در بانک ها، به هزینه و زمان بیشتری نیاز دارد. شرکت ها برای انتشار اوراق قرضه باید مراحلی مانند تناسب نیاز و توان مالی، معرفی ضامن و. را پشت سر بگذارند که زمان انتشار و فروش اوراق را افزایش می دهد.
برای بهبود و توسعه بازارهای مالی در ایران باید موانع موجود شناسایی و برطرف شوند. برای جلب اعتماد جامعه و سرمایه گذاران، نیاز به فرهنگ سازی و معرفی بازار بدهی وجود دارد. یکی دیگر از مواردی که ذکر شد زمان بر بودن فرآیند انتشار اوراق است که در صورت کاهش هزینه و زمان، می تواند به گزینه جذابی برای تامین مالی بنگاه های خصوصی تبدیل شود.
دیدگاه شما