آموزش دادوستد” آتی” در بورس

آموزش دادوستد" آتی" در بورس

«آينده، ادامه گذشته نيست». اين جمله را فكر مي‌كنم در كتاب «جهان مسطح است» نوشته «توماس فريدمن» خواندم. دركتاب «جهان مسطح است» جهان از كروي بودن كريستف كلمب به سطحي بودن دوره ديجيتالي و اينترنتي مي‌رسد. به همين دليل آقاي فريد من جهان كروي را جهاني مسطح مي‌نامد. بورس تهران تا هفته گذشته كروي بود اما با امكان دادوستد اوراق آتي وكمي پيش‌تر، امكان دادوستد آن‌لاين سهام، بورس تهران هم مسطح شد. هركس دربورس دادوستد مي‌كند نگاهش به آينده است. او انتظار سودآوري در آينده را دارد.همه ديوانگي‌هاي بورس بازان به خاطر سود آينده است. «معاملات آتي» هم كه معني «فيوچرز» را مي‌دهد، درحقيقت خود آينده است. چند روزپيش امكان دادوستد اين اوراق با حضور مسئولان سازمان بورس و رئيس بورس استانبول با انجام معامله روي نماد بانك‌هاي كارآفرين و پارسيان رسما فراهم شد. روزنامه‌ها نوشتند «با ورود اين محصول جديد علاوه بر امكان پوشش ريسك، بازار سهام از تك ‌محصولي بودن خارج و سرمايه‌گذاران خصوصا سرمايه‌گذاران پرريسك با انتخاب بيشتري مواجه خواهند شد». من آن روز به رئيس سازمان بورس تبريك گفتم به اين دليل كه او موفق شد آرزوي ديرينه سه دبيركل پيش از خود را عملي كند.

اوراق آتي چيست؟

قرارداد آتي يا معاملات آتي (Futures ) توافق‌نامه‌اي است قانوني، داراي حد و مرز معين و براي خريد يا فروش يك كالا يا ابزار مالي، براي زماني در آينده با قيمتي توافق شده هنگام امضاي قرارداد.كالاي تحويلي قرارداد آتي بايد داراي استاندارد كيفيت و كميت بوده و زمان تحويل و محل تحويل آن نيز مشخص باشد. تنها متغير در «معاملات آتي» قيمت است كه در مرحله معامله كشف مي‌شود. «سلف» كه يكي از روش‌هاي داد وستد ايرانيان در گذشته و حال به شمار مي‌رود، نزديكي زيادي به «قرارداد آتي» دارد.

سلف چيست؟

اجازه بدهيد جريان را به سبك خودم ساده كنم. ايراني‌ها صدها سال پيش، كره‌هاي درون شكم ماديان را به شرط تحويل بعد از تولد، دادوستد مي‌كردند. اين همان معملات آتي است كه امروز در بورس‌هاي دنيا، حجم عمده‌اي از دادوستدها را به خود اختصاص داده است. مي‌گويند؛ نياز، همواره جلوتر از قانون حركت مي‌كند. در ايران قانون خاصي براي دادوستد «ابزارهاي مالي مشتقه» وجود نداشت، اما در حالي كه شرع مقدس، «سلف خري» را در حد و حدودي خاص مجاز دانسته، هنوز حجم عمده‌اي از دادوستدهاي بازار ميوه‌وتره‌بار كشور، به اين شيوه انجام مي‌شود. بررسي‌ها نشان مي‌دهد، با وجود محدوديت‌هاي قانوني براي استفاده از «قراردادهاي آتي»، چيزي حدود نيمي از دادوستدهاي محصولات باغي كشور به شيوه «سلف» انجام مي‌شود. فعالان اقتصادي مي‌گويند بايد شرايطي فراهم كرد تا دادوستد به شيوه «سلف» در اقتصاد ايران كاملا قانوني و حساب شده اجرا شود.در قراردادهاي «تحويل آتي» كه اكنون ۸۰ درصد حجم معاملات بازارهاي سهام را در اختيار گرفته است، طرفين تعهد مي‌كنند در يك تاريخ مشخص و با يك قيمت مشخص، يك كالا با كيفيت مشخص را مطابق ضوابط آموزش دادوستد” آتی” در بورس بازار رسمي بورس مبادله كنند.سابقه اين نوع معاملات در ايران به سال‌ها پيش برمي‌گردد. مي‌گويند عشاير ايران صدها سال پيش، كره‌هاي درون شكم ماديان را به شرط تحويل بعد از تولد، معامله مي‌كرده‌اند. اين روش با حالت‌هاي ديگري، اكنون نيز در بازارهاي غيررسمي ايران رواج دارد؛ از بازار غيررسمي كوپن‌فروشان در تهران تا بازار زيره و زعفران كاشمر.دوباره آن چه مطرح شد را به صورت خلاصه مرور مي‌كنيم: قرارداد آتي حالت تكامل يافته قرارداد سلف است كه از طرفين قرارداد، سپرده‌اي به‌عنوان حاشيه اطمينان گرفته مي‌شود تا ملزم به اجراي تعهدات خود شوند. بدين ترتيب، پس از امضاي قرارداد، خريدار موظف است بخشي از قيمت نهايي را به‌ صورت پيش پرداخت بپردازد. فروشنده نيز در تاريخ موعد، نسبت به تحويل تمام كالا اقدام مي‌كند. خريدار، بقيه تعهدات خود را در موعد نهايي پرداخت مي‌كند.

ويژگي‌هاي معاملات آتي

تا اين جا متوجه شديد كه اوراق آتي سهام، قراردادي است بين خريدار و فروشنده كه براساس آن تعهد مي‌شود كه سهام يك شركت معين در تاريخ مشخصي خريده يا فروخته شود. بر اين اساس من كه متقاضي خريدار اوراق آتي سهام يك شركت هستم،اين گونه محاسبه مي‌كنم كه قيمت سهم در آينده افزايش خواهد يافت، بنابراين اقدام به خريد اوراق آتي اين سهم مي‌كنم و شما كه فروشنده اين اوراق هستيد، نيز با اين پيش‌بيني كه قيمت سهم در آينده كاهش خواهد يافت سهام را براي فروش عرضه مي‌كنيد.اگر قيمت سهم افزايش پيدا كند من سود خواهم كرد و اگر كاهش پيدا كند شما سود خواهيد كرد.اوراق آتي شيوه‌هاي گوناگوني دارد كه در ايران به دليل ايرادهاي شرعي،نوع كلاسيك آن مورد پذيرش قرار گرفته است. براساس قوانيني كه در ايران تدوين شده، 20درصد از قيمت پايه سهم بايد به‌عنوان وجه تضمين پرداخت شود تا معامله انجام شود. بايد به اين نكته هم اشاره كنم كه اوراق آتي از سال گذشته در بورس كالا قابليت دادوستد پيدا كرده و معا‌مله‌گران زيادي وجود دارند كه سكه و طلا در بورس كالا به اين شيوه خريد و فروش مي‌كنند، بنابراين بد نيست آموزش دادوستد” آتی” در بورس مثالي از بورس كالا بياورم. فرض كنيد يكي از كارگزاران به سفارش مشتري‌اش قرارداد خريد 1000قطعه سكه براي بهمن ماه 1389 منعقد كند يعني فروشنده سكه‌ها پذيرفته كه 1000قطعه سكه طلا براي تحويل در بهمن ماه امسال آماده كند، بنابراين او موظف است درزمان تعيين شده، تعداد آموزش دادوستد” آتی” در بورس 1000قطعه سكه طلا با استاندارد مورد نظر خريدار كه در قرارداد قيد شده، تهيه كند. حسن اين كار براي فروشنده اين است كه درآينده از پائين آمدن قيمت سكه نمي‌ترسد و خريدار هم پيش خودش محاسبه مي‌كند كه با اين خريد،از افزايش قيمت بي‌رويه قيمت سكه در آموزش دادوستد” آتی” در بورس سال آينده مصون خواهد بود.حتما مي‌خواهيد بدانيد اينگونه داد وستد كردن چه مزايايي دارد؟ كارشناسان معتقدند استفاده از معاملات آتي مي‌تواند به‌عنوان راهكاري براي جذب نقدينگي محسوب شود و با قرارگرفتن معامله‌گران و بازارسازان دركنار معاملات آتي، چرخه بورس براي پذيرايي از سرمايه‌هاي سرگردان تكميل مي‌شود.

ویژگی قراردادهای آتی

قراردادهاي پيمان آتي «داراي ويژگي‌هاي زيادي هستند. اين قراردادها علاوه بر اين كه به تسهيل مبادلات منجر مي‌شوند، قادرند نقش قراردادهاي بيمه را هم ايفا كنند. به عبارتي در مقابل تغييرات پيش‌بيني نشده قيمت در آينده، مصونيت ايجاد كنند.» اين قراردادها، كارآمدترين ابزارهاي مقابله با ريسك در بازار سرمايه به شمار مي‌روند. به عنوان مثال مالك يك «پورتفوي سهام» كه معتقد است قيمت بازار كاهش مي‌يابد، مي‌تواند با فروش يك قرارداد «تحويل آتي» روي شاخص سهام مربوط ريسك را كنترل كند اگر مطابق پيش بيني صورت گرفته قيمت‌ها كاهش يابد، سود حاصل از فروش قرارداد، زيان حاصل از كاهش قيمت پورتفوي سهام او را جبران خواهد كرد. با توجه به اين كه قيمت اختيار معامله بستگي به بازار آتي يك كالا دارد، اين بازار مي‌تواند به منظور كاهش يا افزايش ريسك سرمايه‌گذاري بازارهاي آتي مورد استفاده قرار گيرد. به عنوان مثال، خريد يك كالا به قيمت نقد و فروش يك اختيار خريد روي آن كالا، ريسك سرمايه‌گذار را كاهش مي‌دهد. اگر قيمت نقد كالا كاهش يابد قيمت قراردادهاي اختيار معامله نيز كاهش خواهد يافت. دراين صورت سرمايه‌گذار مي‌تواند قرارداد را در قيمت پائين‌تر بازخريد كند و سود ايجاد شده مي‌تواند دست‌كم مقداري از ضرر بخش كالاي نقدي را جبران كند. اين نوع معامله در تمام دنيا كاملا شناخته شده است. برخي معتقدند: «استفاده از قراردادهاي اختيار معامله اين‌توانايي را به افرادي كه مي‌خواهند ريسك كمتري داشته باشند اعطا مي‌كند.» بازارهاي اختيار معامله چند ويژگي مهم دارند. اول اينكه اين بازارها داراي هزينه‌هاي معاملاتي پائين‌تري نسبت به بازار سهام هستند. دومين ويژگي آنها اين است كه بازارهاي اختيار معامله در مقايسه با بازارهاي نقد، حجم بيشتري از نقدينگي را در خود جاي مي‌دهند و سوم اينكه، بازار اختيار معامله به سرمايه‌گذاران اجازه مي‌دهد كه فروش استقراضي را بسيار ساده‌تر انجام دهند.«بازارهاي سهام و اوراق بهادار بدون حضور بازار اختيار معاملات نيز ممكن است كارا باشند اما حتي در بازارهاي كارا، فرصت‌هاي «آربيتراژ» سودآور به وجود مي‌آيد و جو اين فرصت‌ها به اين معني است كه قيمت بعضي از دارايي‌ها به صورت آني و زودگذر متفاوت از ارزش ذاتي آنها مي‌شود. بنابراين سرمايه‌گذاران مي‌توانند بازدهي فراتر از آنچه كه بازار براي ميزان ريسك آنها در نظرگرفته را به دست آورند.»

آموزش دادوستد” آتی” در بورس

اوراق بهادار

• معرفی اوراق بهادار
• فرم اوراق
• سجام و احراز هویت
• کد بورسی

ضوابط اجرایی

• ضوابط اجرایی سنجش شرایط مشتری
• کارمزد
• اعتبار

بورس کالا

• معرفی بورس کالا
• فرم‌های بورس کالا
• رینگ‌های معاملاتی
• معاملات آتی

لینک‌ها

بورس انرژی

• معرفی بورس انرژی
• فرم‌های بورس انرژی
• شماره حساب‌ بورس انرژی

معاملات

• معاملات بورس انرژی

عرضه و پذیرش

سامانه معاملات

• پشتیبانی سامانه معاملات
• منابع آموزشی سامانه‌های معاملاتی
• راهنمای سامانه‌های معاملاتی

اطلاعات بازار

• وبلاگ تحلیل‌ها و گزارشات
• گزارش روزانه
• تحلیل بنیادی
• بولتن هفتگی

آمار و اخبار و تحلیل‌ها

درباره ما

تماس‌ با ما

• راه‌های ارتباطی
• شماره حساب‌ها
• دعوت به همکاری
• اخبار ویژه کارگزاری

آشنایی با بورس اوراق بهادار

تاریخچه

تاریخچه بورس در دنیا

واژه بورس از نام خانوادگی شخصی به نام “واندر بورس” اخذ شده که در اوایل قرن چهاردهم در شهر بروژ بلژیک میزیسته و صرافان شهر در مقابل خانه او گرد هم می‌آمدند و به دادوستد کالا، پول و اوراق بهادار می‌پرداختند. این نام بعدهابه کلیه اماکنی اطلاق شد که محل دادوستد پول، کالا و اسناد مالی و تجاري بوده است.بورس سهام و جاافتادن آن در عملیات تجاري و اقتصادي، با انقلاب صنعتی اروپا و شکوفایی اقتصاد تازه متحول شده آن همراه بوده است. اولین بورس معتبر دنیا، در سال 1611 در شهر آمستردام تشکیل شد و کمپانی معروف هند شرقی سهام خود را در آن بورس عرضه کرد. بورس آمستردام امروزه نیز یکی از منابع مهم تأمین سرمایه در سطح بین‌المللی است. نکتۀ قابل توجه آن است که در هنگام افزایش قابل ملاحظه معاملات سهام، کشورهاي اروپایی نظیر انگلستان، آلمان، سوئیس، قوانین و مقررات ناظر بر معاملات سهام و ضمانت‌های اجرایی لازم براي آن را وضع کردند تا از هرگونه تقلب و پایمال شدن حقوق صاحبان سهام جلوگیري شود.بورس اتریش در وین در سال 1771 افتتاح شد که عمدتاً به معاملات اوراق قرضه دولتی جهت تامین مالی جنگ می‌پرداخت. بورس اتریش در پایان قرن 19 میلادي 2500 سهم را در تابلوي خود داشت و یکی از مهمترین مراکز مالی اروپا به شمار می‌رفت.

در لندن معامله‌گران در بورس جهت انجام معامله در قهوه‌خانه گرد هم می‌آمدند. براي نظم بخشیدن به بازار، قهوه‌خانه نیوجاناتان در سال 1698 به بورس اوراق بهادار تبدیل شد.بورس نیویورك در اواخر قرن هجدهم (1792 (تأسیس شده و با وجود رقباي دیگر، از نظر حجم معاملات و اهمیت در بازار سرمایه آمریکا، در مقام اول قرار دارد.درآمریکا، اولین محل شناخته شده به عنوان بورس اوراق بهادار، در نیویورك و در محوطه‌ای در زیر سایه درخت نارون بزرگی در “وال استریت” بود که بعدها به قهوه‌خانه‌ای در همان نزدیکی انتقال یافت.بورس وال استریت با جمع‌آوری مبالغی به عنوان ورودیه از دلالان (کارگزاران) و گسترش عملیات، تقویت شد و به مجتمع تجاري عظیمی مبدل گردید که بعدها به نام “بورس سهام نیویورك ” به ثبت رسید. درحال حاضر تعداد کارگزاران این بورس به چند هزار شخص حقیقی و حقوقی بالغ می‌گردد. در حال حاضر در اغلب کشورهاي دنیا، بورسهای اوراق بهادار فعالیت می‌کنند.

امکان حضور خارجی ها در بازار آتی زعفران

حامد سلطانی نژاد افزود: از ابتدای سال جاری تاکنون نیز بیش از یک آموزش دادوستد” آتی” در بورس آموزش دادوستد” آتی” در بورس میلیون و ۳۴۵ هزار و ۹۷۴ قرارداد به ارزش ۲۶۸ هزار و ۴۶ میلیارد ریال مورد معامله قرار گرفته است. در حال حاضر امکان اخذ کد معاملاتی برای سرمایه گذاران خارجی جهت دادوستد نقد و قرارداد آتی زعفران فراهم شده است.

مراسم آغاز رسمی معاملات آتی زعفران در بورس کالای ایران امروز با حضور محمدرضا پورابراهیمی، رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، علی اکبر مهرفرد، معاون وزیر جهاد کشاورزی، شاپور محمدی، رییس سازمان بورس اوراق بهادار و جمعی از مسوولان بازار سرمایه و بخش کشاورزی کشور در تالار معاملات بورس کالا برگزار شد .

به گزارش پایگاه خبری بازار سرمایه (سنا)، در ابتدای این مراسم مدیرعامل شرکت بورس کالای ایران به تجربه انجام معاملات آتی بر پایه دارایی سکه طلا اشاره کرد و گفت: قراردادهای آتی سکه طلا در بورس کالای ایران در سال ۱۳۸۷ راه اندازی شد که در سال نخست ۳۱۷۳ قرارداد به ارزش ۶۱ میلیارد ریال مورد معامله قرار گرفت که با توسعه زیر ساخت ها و استقبال سرمایه گذاران طی سال ۱۳۹۶ معامله چهار میلیون و ۲۴۶ هزار و ۷۵۴ قرارداد به ارزش ۶۵۷ هزار و ۹۶۵ میلیارد ریال در بازار آتی سکه به ثبت رسید .

حامد سلطانی نژاد افزود: از ابتدای سال جاری تاکنون نیز بیش از یک میلیون و ۳۴۵ هزار و ۹۷۴ قرارداد به ارزش ۲۶۸ هزار و ۴۶ میلیارد ریال مورد معامله قرار گرفته است .

وی اعلام کرد: در حال حاضر امکان اخذ کد معاملاتی برای سرمایه گذاران خارجی جهت دادوستد نقد و قرارداد آتی زعفران فراهم شده است.

ویژگی های دارایی پایه در بازار آتی

مدیرعامل بورس کالای ایران در خصوص ویژگی های دارایی پایه در قراردادهای آتی اظهار کرد: نوسان پذیری قیمت دارایی پایه که تحت تاثیر عواملی همچون نوسانات فصلی، شرایط جوی، کمبود نقدینگی کشاورزان و صادرکنندگان، حضور واسطه‌ها و نوسانات نرخ ارز است، یکی از ویژگی های انتخاب دارایی پایه در قراردادهای آتی است. همچنین تعیین قیمت دارایی پایه بر اساس سازوکار رقابتی و عدم دخالت دولت، فراوانی دارایی پایه در بازار و استاندارد پذیری دارایی پایه نیز دیگر ویژگی های مطرح برای انتخاب دارایی پایه مناسب در بازار آتی به شمار می رود .

وی ادامه داد: وجود فعالان قابل توجه که در خصوص قراردادهای آتی زعفران شامل زعفران کاران، خریداران محلی، عمده فروشان، صادرکنندگان، کارخانجات بسته بندی، واسطه ‎ ها، تعاونی ‎ های تولیدی آموزش دادوستد” آتی” در بورس ‎ ، شرکت ‎ های تولید کننده مواد غذایی و نیز تولیدکنندگان مواد دارویی و گیاهی می شود، از موارد مهم برای انتخاب دارایی پایه در قراردادهای آتی است. در این میان، حجم قابل قبول معاملات در بازار نقدی دارایی مورد نظر و وجود مرجع قیمت نقدی معتبر برای دارایی پایه نیز از موارد دیگری است که در این رابطه می توان به آنها اشاره کرد .

رشد حجم معاملات در بازار نقدی و گواهی سپرده کالایی

سلطانی نژاد به پذیرش زعفران در بازار فیزیکی بورس کالا نیز اشاره کرد و گفت: پذیرش این محصول حوزه کشاورزی در سال ۱۳۸۹ در بورس کالای ایران انجام شد و در سال ۹۵ شاهد معامله ۱۲ هزار گرم زعفران در بورس بودیم که این رقم در سال ۹۶ به ۱۲۱ هزار گرم افزایش یافت. از ابتدای سال جاری تاکنون نیز بیش از هفت میلیون و ۵۰ گرم زعفران در تالار کشاورزی معامله شده که انتظار می رود این رقم تا پایان سال با افزایش چشمگیری همراه شود .

به گفته وی، پذیرش زعفران در بازار گواهی سپرده کالایی نیز در سال ۹۵ اجرایی شد و طی آن سال ۷۹۸۱ گرم از این محصول در قالب گواهی سپرده در بورس کالا معامله شد .

وی ادامه داد: در سال گذشته نیز بیش از یک میلیون و ۲۶۲ هزار گرم زعفران در بازار گواهی سپرده کالایی مورد دادوستد قرار گرفت و این رقم در سال جاری تاکنون به ۲۶۲ هزار و ۵۲۲ گرم رسیده است .

مشخصات قرارداد آتی زعفران

مدیرعامل بورس کالای ایران در خصوص فرآیند تدوین مشخصات قرارداد آتی زعفران اظهار کرد: برای راه اندازی این معاملات ابتدا مطالعات امکان ‎ سنجی و طراحی امیدنامه انجام شد و جلساتی با حضور کارشناسان حوزه زعفران در خصوص طراحی مشخصات قرارداد برگزار شد. در ادامه این فرایند، مشخصات این قرارداد در تاریخ ۱۳۹۷.۰۲.۱۷ در هیئت مدیره بورس کالا به تصویب رسید و در نهایت هیئت پذیرش کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا در ۲۲ اردیبهشت ماه سال جاری این مشخصات را مورد تصویب قرارداد .آموزش دادوستد” آتی” در بورس

سلطانی نژاد در ادامه به بیان این مشخصات برای دارایی پایه قراردادهای آتی زعفران پرداخت و گفت: دارایی پایه این قرارداد زعفران رشته ای بریده ممتاز (نگین) بوده و اندازه هر قرارداد شامل ۱۰۰ گرم زعفران نگین است .

وی افزود: در این معاملات حد نوسان مجاز برای قیمت روزانه حداکثر مثبت و منفی سه درصد نسبت به قیمت تسویه روز قبل بوده و حجم هر سفرش حداکثر تا ۲۵ قرارداد است .

وی در خصوص ساعات معاملاتی قراردادهای آتی زعفران و سقف مجاز موقعیت های تعهدی باز اظهار کرد: معاملات قراردادهای آتی زعفران شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۱۲:۳۰ الی ۱۵:۳۰ بوده و اشخاص حقیقی دارای کد معاملاتی بازار مشتقه می توانند در هر نماد معاملاتی ۱۰۰۰ موقعیت اتخاذ کنند. اشخاص حقوقی نیز می توانند در هر نماد معاملاتی ۱۰۰۰ موقعیت بگیرند که این میزان تا ۱۰ درصد موقعیت های تعهدی باز در آن نماد در بازار قابل افزایش است .

سلطانی نژاد در خصوص کارمزد این معاملات نیز گفت: در راستای حمایت از بخش کشاورزی کارمزد این معاملات برای سازمان بورس و اوراق بهادار و بورس کالا صفر در نظر گرفته شده و کارمزد کارگزاران نیز به ازای آموزش دادوستد” آتی” در بورس معامله هر قرارداد ۲۰۰۰ ریال تعیین شده است .

اقدامات صورت گرفته برای راه اندازی قرارداد آتی زعفران

وی به برگزاری جلسات هم اندیشی با نهادهای ذی ربط اشاره کرد و گفت: در راستای راه اندازی قراردادهای آتی زعفران پنج جلسه تخصصی میزکالایی با موضوع بررسی مشخصات قرارداد آتی زعفران برگزار شد. همچنین جلسات هم اندیشی و فرهنگ ‎ سازی با فعالان حوزه زعفران در تهران و شهرستان ‎ ها (تربت حیدریه، زاوه، شادمهر، مشهد، فریمان و کاشمر) و نیز جلسات متعدد تخصصی با شرکت ‎ های کارگزاری به منظور هم ‎ اندیشی و کسب آمادگی ‎ های لازم برگزار شد تا نقطه نظرات نهادهای ذی ربط و فعالان حوزه زعفران را برای آغاز این معاملات جویا شویم .

سلطانی نژاد از بحث های آموزشی نیز سخن گفت و در خصوص آموزش معاملات این قراردادها به کشاورزان و زعفران کاران اظهار کرد: در راستای آموزش فعالان این حوزه با بورس کالا و نحوه معامله قراردادهای آتی زعفران و فرهنگ سازی بیشتر، از نماد زعفران در سامانه مجازی بازار مشتقه بورس کالا رونمایی شد .

وی افزود: همچنین تهیه بروشورها و مستندات آموزشی مختص زعفران، برگزاری ۱۸۰۰ نفر ساعت کلاس آموزشی حضوری در تهران و شهرستان ‎ ها، برگزاری ۳۵۰ نفر ساعت کلاس آموزشی غیرحضوری و انتشار مقالات مرتبط آموزشی و تحلیلی در نشریات از دیگر اقدامات آموزشی در این رابطه بوده است .

مدیرعامل بورس کالای ایران در پایان به اقدامات اجرایی راه اندازی معاملات قراردادهای آتی زعفران اشاره کرد و گفت: تصویب کارمزدهای معاملات در سازمان بورس و اوراق بهادار، هماهنگی با شرکت ‎ های نرم افزاری و کارگزاران جهت انجام معاملات به صورت آنلاین، انجام معاملات زعفران به صورت تستی در روز سه ‎ شنبه مورخ ۱۳۹۷.۰۳.۰۱ و در نهایت راه اندازی معاملات واقعی قراردادهای آتی زعفران در روز جاری از اقدامات اجرایی برای راه اندازی این معاملات بوده است.

انواع معاملات بازار بورس کالا

در این مطلب قصد داریم شما را با انواع معاملات بازار بورس کالا که شامل بازار فرعی، بازار کالاهای فیزیکی، بازار مشتقه و بازار مالی می‌شود، آشنا کنیم.

بسیاری از افراد درک روشنی از بازار بورس کالا ندارند و نمی‌دانند که بورس کالا چیست؟ در واقع بورس کالای ایران ( Iran Mercantile Exchange ) به داد و ستد نقد، نسیه و سلف انواع محصولات صنعتی و کشاورزی در ایران می‌پردازد و راه‌اندازی معاملات ابزارهای مشتقه و به ویژه قراردادهای آتی را در برنامه‌های پیش روی خود دارد.

بورس کالای ایران در راســتای تحقق اهداف خود توانســته است علاوه بر توســعه قراردادهای نقد، نسیه و ســلف در بازار فیزیکی، ابزارهای متنوع دیگری را برای محصــولات مختلف طراحی و به بهره برداری برساند. هر ابزار با ویژگی‌های منحصر به فردی که دارا می باشد نیازهای بخشی از فعالان اقتصادی را پوشش می‌دهد.

برای شروع یک سرمایه‌گذاری دقیق و مطمئن ، شناخت کامل بخش‌های مختلف بازار ضروری است. بازارهای بورس ایران متشکل از بورس اوراق بهادار (معاملات سهام و سایر اوراق بهادار)، بورس کالا و بورس انرژی است.

انواع معاملات بورس کالای ایران

معاملات بورس کالای ایران در حال حاضر در قالب چهار گروه زیر که هر کدام از این قالب‌ها دارای ابزارهای خاص خود هستند، در حال انجام می‌باشد.

1. بازار کالاهای فیزیکی

یکی از بازارهای بسیار مهم بورس کالا بازار فیزیکی آن است. ماهیت این بازار از حیث تحویل کالا شبیه به بازار سنتی است؛ البته با این تفاوت که قوانین و سازوکارهای مخصوص و مشخص خود را دارد. معاملات کالای فیزیکی در بورس کالای ایران به روش مزایده انجام می‌شود. مزایده یا حراج به نوعی از معامله گفته می‌شود که در ابتدا فروشنده حداقل قیمتی را که حاضر است کالای خود را بفروشد اعلام می‌کند. سپس خریداران در صورت تمایل، قیمتی بالاتر از قیمت نهایی را جهت خرید پیشنهاد می‌کنند. در نهایت کالا به پیشنهاد دهنده بالاترین قیمت فروخته می‌شود. در واقع حراج، سازوکاری برای دادوستد کالا بر پایه انطباق سفارش‌های خرید و فروش مشتریان با در نظر گرفتن اولویت قیمت و زمان است.

انواع قراردادهای مورد معامله در بازار فیزیکی:

• قرارداد نقدی: قراردادی است که طی آن پرداخت بهای کالای مورد معامله و تحویل آن در هنگام معامله انجام می‌شود.
• قرارداد نسیه: قراردادی است که طی آن کالا در هنگام معامله تحویل و بهای آن در تاریخ سررسید پرداخت می‌گردد.
• قرارداد سلف: قراردادی است که طی آن کالا با قیمت معین در زمانی مشخص در آینده تحویل گردیده و بهای آن در هنگام معامله پرداخت می‌گردد.

معاملات در بازار فیزیکی در دو رینگ داخلی و صادراتی صورت می پذیرد.

• رینگ داخلی عبارت است از جلسه معاملاتی بورس برای معامله کالاهایی که مقصد آن‌ها صرفاً بازار هدف داخل ایران است.
• رینگ صادراتی عبارت است از جلسه معاملاتی بورس برای معامله کالاهایی که مقصد آن‌ها صرفاً بازار هدف بین‌المللی است.

2. بازار فرعی

در این بازار کالاهایی که به دلایلی نظیر عدم تداوم عرضه، نیاز به بازدید حضوری کالا جهت احراز کمیت و یا کیفیت توسط متقاضی خرید، قابل اتکا نبودن نرخ کشف شده آموزش دادوستد” آتی” در بورس در بورس به واسطه سهم پایین معامله در بورس نسبت به کل بازار محصول و درخواست تسویه خارج از پایاپای معامله توسط عرضه‌کننده امکان‌پذیرش و معامله در بازار فیزیکی را ندارند قابل پذیرش و معامله می‌باشد و همانند بازار فیزیکی امکان معامله انواع قراردادها در دو رینگ داخلی و صادراتی بر روی سه دسته محصولات صنعتی و معدنی، فراورده‌های نفتی و پتروشیمی و محصولات کشاورزی وجود دارد.

یا به بیانی ساده‌تر، کالاهایی که امکان عرضه در بازار فرعی را دارند آن‌هایی هستند که معمولا شرایط عرضه در بازار فیزیکی را ندارند. برای مثال محصولاتی از قبیل: فولاد، ضایعات، پلیمر، شیمیایی، روی، مواد معدنی، سولفات، آهک، صنعتی، مس و اموال غیرمنقول، شامل املاک و مستقلات اداری تجاری مسکونی و اراضی کشاورزی.

3. بازار مشتقه

این بازار شامل معاملات قراردادهای آتی و اختیار معامله می‌باشد:

• قرارداد آتی: فروشنده متعهد می‌شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمتی که الان تعیین می‌کنند بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد می‌شود، آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند و برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد، طرفین به صورت شرط ضمن عقد متعهد می‌شوند مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بورس بگذارند و متعهد می‌شوند متناسب با تغییرات قیمت آتی، وجه تضمین را تعدیل کنند و اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد متناسب با تغییرات، بخشی از وجه تضمین هر یک از طرفین را در اختیار دیگری قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سررسید با هم تسویه کنند. مشخصات این قرارداد بر روی یک دارایی مشخص، یکسان می‌باشد و توسط بورس پیشنهاد و به تصویب هیئت پذیرش می‌رسد.
• قرارداد اختیار معامله: تفاوت این اوراق با معاملات آتی در این است که در قرارداد آتی دو طرف متعهد به خرید و فروش دارایی در سررسید هستند اما در این اوراق یک نفر متعهد است (فروشنده اختیار که پول آن را گرفته‌است) و دیگری دارای اختیار (خریدار اختیار که پول آن را به فروشنده داده است). فروشنده اوراق متعهد می‌شود در صورت درخواست خریدار، تعداد مشخصی از دارایی پایه را به قیمت اعمال (قیمت معین معامله در آینده که الان تعیین شده‌است) معامله کند. برای جلوگیری از امتناع فروشنده اختیار از انجام تعهدش، فروشنده مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بورس قرار می‌دهد و متناسب با تغییرات قیمت اوراق اختیار معامله، آن را تعدیل کند. اوراق اختیار در بازار ثانویه قابل خرید و فروش می‌باشند. اوراق اختیار معامله می‌تواند به دو نوع اختیار فروش یا اختیارخرید تقسیم گردد. در اختیار خرید، خریدار حق خرید یک کالا را در آینده از فروشنده اختیار دارد و فروشنده اختیار متعهد است در صورت درخواست خریدار کالا را به قیمت توافق شده به او بفروشد. در اختیار فروش، خریدار حق فروش یک کالا را در آینده به فروشنده اختیار دارد و فروشنده اختیار متعهد است در صورت درخواست خریدار کالا را به قیمت توافق شده از او بخرد.

4. بازار مالی

• قرارداد سلف موازی استاندارد: فروشنده کالا در قالب این اوراق، همانند قرارداد سلف بهای کالایی را که در آینده تحویل خواهد داد، به صورت نقد دریافت می‌کند. این اوراق برخلاف قرارداد سلف، بازار ثانویه دارد و دارنده اوراق می‌تواند قبل از سررسید این اوراق را در بورس به فروش برساند.
• گواهی سپرده کالایی: گواهی سپرده کالایی ورقه بهاداری است که موید مالکیت دارنده آن بر مقدار معینی کالای سپرده شده به انبار پذیرش شده در بورس کالا است و پشتوانه آن قبض انبار صادر شده توسط انباردار است. انباردار پس از ارزیابی کمی و کیفی کالای مشتری برای وی قبض انبار صادر می‌نماید. مشتری با سپرده کردن این قبض نزد اتاق پایاپای، می‌تواند این گواهی سپرده کالایی را که به پشتوانه قبض انبار صادر می‌شود در بازار ثانویه معامله نماید. مالک گواهی در طول مهلت نگهداری کالا، هر زمان که خواست می‌تواند به انبار مراجعه و کالا را از انبار تحویل گیرد.
• صندوق سرمایه‌گذاری کالایی: صندوق کالایی با جذب سرمایه از طریق فروش واحدهای سرمایه‌گذاری، منابع جذب شده را بر روی اوراق‌بهادار مبتنی بر کالا سرمایه‌گذاری می‌کند. صندوق کالایی به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که به جای خرید و نگهداری کالای مورد نظر و تحمل هزینه‌های حمل و نقل، انبارداری و خسارت‌های احتمالی آن، اوراق این صندوق‌ها را خریداری نمایند. به عبارت دیگر، این صندوق‌ها بخش قابل ملاحظه‌ای از وجوه گردآوری شده خود را به سرمایه‌گذاری در کالایی خاص اختصاص می‌دهند و علاقه‌مندان به سرمایه‌گذاری در آن کالای خاص اقدام به خرید واحدهای این صندوق‌ها می‌کنند.

ساختار کلی بازارهای بورس کالای ایران

به صورت کلی ساختار کلی بازارهای بورس ایران در 4 قالبی که عنوان شد دسته‌بندی می‌شوند. هر کدام از این بازارها مجموعه‌ای از محصولات و کالاهای خاصی را دربرداشته و متناسب آن هدف کلی و تعریف شده‌ای را دارا می‌باشند؛ که توضیح داده شد.

انواع محصولات معامله شده در بورس کالای ایران

آشنایی با اصول و ساختارهای اولیه بورس یقیناً یکی از ملزومات اولیه مشارکت فعالان حوزه اقتصادی در این بازار نوپا محسوب می‌شود. از این‌رو به جهت اهمیت آشنایی هرچه بیشتر شما با محصولات پذیرفته شده در بورس کالا اقدام به انتشار لیست مربوط به محصولات پذیرفته شده کردیم که به تفکیک در زیر می‌آید:

دادوستد ۱۸ هزار کد فعال در بازار آتی بورس کالا در یک هفته

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، در سومین هفته زمستان امسال در بازار قراردادهای آتی بورس کالای ایران در حالی بیش از 345 هزار قرارداد به ارزشی بیش از 4986 میلیارد و 400 میلیون ریال منعقد شد آموزش دادوستد” آتی” در بورس که قراردادهای آتی زعفران نگین با کسب سهم 93 درصدی از حجم و سهم 63 درصدی از ارزش کل معاملات نبض بازار را به دست گرفت. همچنین در جریان معاملات هفته گذشته 18 هزار و 435 کد معاملاتی در بازار آتی فعال بودند.

بر اساس این گزارش، در جریان معاملات هفته گذشته بازیگران بازار آتی تعداد 319 هزار و 386 قرارداد آتی زعفران نگین را برای تحویل در سه سررسید دی و اسفند 98 و اردیبهشت 99 منعقد کردند و ارزشی حدود 3153 میلیارد ریال را به ثبت رساندند تا بیشترین سهم را از حجم و ارزش کل معاملات هفتگی به خود اختصاص دهند.

افزون بر این، در سه سررسید مذکور قدرت خریداران بر فروشندگان نیز چیره بود؛ به طوری که 5597 کد معاملاتی در بازار موقعیت خرید اتخاذ کردند.

پس از آن قراردادهای آتی پسته با دو سررسید در بهمن ماه 98 و فروردین ماه 99 بیشترین نگاه ها را به خود معطوف کرد تا با انعقاد 17 هزار و 180 قرارداد و ثبت ارزش حدود 1758 میلیارد و 136 میلیون ریالی به ترتیب سهم 5 و 35 درصدی را از حجم و ارزش کل معاملات کسب کند. در این قراردادها بر خلاف قرارداد آتی زعفران نگین، تعداد فروشندگان بر خریداران غلبه داشت و 1871 کد معاملاتی فروشنده بودند و 1852 کد معاملاتی نیز اقدام به اتخاذ موقعیت خرید کردند.

همچنین 8200 قرارداد آتی زعفران پوشال معمولی نیز جریان معاملات هفته گذشته، به ارزشی بیش آموزش دادوستد” آتی” در بورس از 59 میلیارد ریال منعقد شد و 1353 کد معاملاتی در سه سررسید دی و اسفندماه سال جاری و اردیبهشت ماه سال آینده فعال بود.

این در حالی است که 839 کد معاملاتی نیز با انعقاد 457 قرارداد آتی زیره سبز با دو سررسید بهمن ماه امسال و فروردین سال آینده ارزشی نزدیک به 16 میلیارد ریال را رقم زدند.

این گزارش می افزاید: 18 هزار و 435 کد معاملاتی نیز در این مدت در بازار آتی فعال بودند که تعداد خریداران و فروشندگان موقعیت ها با اختلاف یک واحدی در یک سطح قرار داشت.