لیست مقالات و مطالب آموزش سرمایه گذاری در بورس در بورس
قبل از شروع صحبت درباره سرمایه گذاری، باید بدانیم که دارایی چیست و چه انواعی دارد، دارایی ها دسته بندی های مختلفی دارند، مثلا آنها رو میشود به دو دسته مشهود و نامشهود تقسیم کرد. دارایی های مشهود، داریی هایی هستند که قابل لمس و فیزیکی هستند. دارایی های نامشهود هم به تبع ان، دارایی هایی هستند که قابل لمس نیستند.
سرمایه گذاری
سرمایه گذاری، دارایی است که برای ایجاد درآمد یا کسب سود در طول زمان خریداری میشود. سرمایه گذاری معمول شامل سهام، اوراق بهادار (مثل اوراق مشارکت و. )، املاک و مستغلات میباشد. علاوه بر این کامودیتی ها (مثل طلا)، حساب های پس انداز، اوراق قرضه، قراردادهای آپشن (مثل اختیار معامله) را هم میتوانیم جزئی از انواع سرمایه گذاری تقسیم بندی کنیم. انواع سرمایه گذاری در بازار اوراق بهادار قابل معامله هستند که عملکرد شرکت ها و اخبار دیگر روی قیمت آن ها تاثیرگذار است.
به صورت کلی، هرچه مدت زمان سرمایه گذاری طولانی مدت تر باشد، شانس افزایش قیمت دارایی بیشتر است. به زبان دیگر، به طور کلی سرمایه گذاری هرچه بلندمدت تر باشد، سودی که کسب میکنید بیشتر خواهد بود. در مقابل هرچه مدت زمان سرمایه گذاری کوتاه تر باشد، ریسک سرمایه گذاری هم بیشتر خواهد بود. البته همیشه این ریسک وجود دارد که قیمت دارایی در طول مدت، به جای افزایش، کاهش پیدا کند.
به طور کلی میتوانیم دارایی ها را برای سرمایه گذاری به دسته های زیر تقسیم کنیم:
روش های سرمایه گذاری
سرمایه گذاری را میتوانیم به دو دسته زیر تقسیم کنیم:
• سرمایه گذاری شخصی
• سرمایه گذاری قرضی
سرمایه گذاری شخصی: این نوع از سرمایه گذاری، احتمالا اولین حالتی است که با شنیدن کلمه سرمایه گذاری به ذهن میاید. در سرمایه گذاری شخصی، فرد میتواند در سهام، کسب و کار، املاک و اشیای گران قیمت سرمایه گذاری کند.
سرمایه گذاری قرضی: یکی از راه های سرمایه گذاری، قرض دادن پول است. قرض دادن پول در واقع به یک دسته از اوراق بهادار اشاره میکند که در آن شما با خرید بازارهای دوطرفه و آپشن در بورس اوراق بهادار، انگار به شرکت پول قرض داده اید و شرکت به شما بدهکار است. به این علت است که به این دسته از سرمایه گذاری، سرمایه گذاری قرضی میگوییم. اوراق مشارکت، قرضه و. از این دسته هستند.
علاوه بر این، شما با سپرده گذاری پول خود در بانک بازارهای دوطرفه و آپشن در بورس به نوعی انگار پول خود را به بانک قرض داده اید تا بانک از آن برای وام دادن به افراد و استفاده های دیگر استفاده کند.
باید توجه کنید که تحصیلات و اقلام مصرفی (مثل خودرو، اثاثیه منزل و. ) جزوی از هیچکدام از این دسته ها نیست. در واقع ممکن است فروشندگان این کالاها یا افراد بخاطر نوسانات قیمتی آنها، اعتقاد داشته باشند که این اقلام در واقع سرمایه گذاری هستند اما در اقتصاد، این اقلام جزو سرمایه گذاری دسته بندی نمیشوند.
انواع روش‌های سرمایه‌گذاری دیگر
به طور معمول، سرمایه‌گذاری به دو روش کلی تقسیم میشود.
• سرمایه‌گذاری مستقیم یا شخصی
در این روش فرد، به طور مستقیم اقدام به سرمایه‌گذاری میکند و باید دو مرحله فرآیند سرمایه‌گذاری را خودش، به تنهایی انجام دهد.
• سرمایه‌گذاری غیرمستقیم یا نهادی
در این روش فرد، از واسطه‌های مالی کمک می‌گیرد. آنها رابط بین او و طرح سرمایه‌گذاری هستند. واسطه‌های مالی از طریق انتشار حق مالی، همراه با تعهدشان و عرضه آن به مشارکت‌کنندگان، به کسب پول در بازار سرمایه می‌پردازند و سپس این وجوه را سرمایه‌گذاری می‌کنند.
به چه روش‌هایی میتوانیم سرمایه‌گذاری کنیم؟
سرمایه‌گذاری از نظر موضوع به دو دسته واقعی و مالی تقسیم میشود. گاهی موضوع سرمایه‌گذاری دارایی‌های بازارهای دوطرفه و آپشن در بورس واقعی است و گاهی سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مالی انجام میشود.
دارایی‌های واقعی، آن دسته از دارایی‌ها می‌باشند که ارزششان متکی به خودشان میباشد. برای نمونه مسکن و طلا نمونه‌ای از این دارایی‌ها هستند. دارایی‌های مالی، دسته‌ای دیگر از دارایی‌ها می‌باشند که ارزششان متکی به خودشان نیست و نیازمند ضمانت و اعتباردهی شخص دیگری هستند. به طوری که بدون اعتبار آن شخص، دیگر، ارزشی ندارند! چک، سهام، سپرده بانکی و اوراق مشارکت، نمونه‌ای از این دارایی‌ها میباشد. در ادامه با مهم‌ترین روش‌های سرمایه‌گذاری دارایی‌های واقعی و مالی آشنا خواهیم شد.
نمونه‌هایی از مهم‌ترین سرمایه‌گذاری‌های واقعی، شامل سرمایه‌گذاری‌هایی است که بر روی املاک و مستغلات و یا دیگر کالاهای فیزیکی انجام میشود. برای مثال، اشخاصی که به دلیل افزایش سرمایه و یا کسب درآمد اقدام به خرید خانه، آپارتمان و یا زمین می‌کنند، سرمایه‌گذاری واقعی دارند. گاهی کسب درآمد، ناشی از اجاره و یا فروش این املاک به قیمتی بالاتر از قیمت خرید میباشد. و یا افرادی که به خرید طلا، نقره و جواهراتی مثل الماس و یاقوت که قابلیت خرید و فروش مجدد دارند، می‌پردازند، به نوعی یک سرمایه‌گذاری واقعی را انجام می‌دهند.
معروف ترین سرمایه‌گذاری‌های مالی شامل سرمایه‌گذاری در انواع اوراق بهادار و قراردادهای مبتنی بر آنها و یا محصولات ارائه شده از طرف موسسات مالی است. این نوع از سرمایه‌گذاری با توجه به ماهیتی که دارد، در دسته‌های پنج‌گانه زیر طبقه‌بندی میشود.
پیش از تعریف اوراق بدهی، بهتر است تا با تعریف اوراق بهادار آشنا شوید. با خرید اوراق بهادار، پولتان را برای مدتی محدود به فرد، گروه و یا سازمانی قرض می‌دهید. برخی از شرکت‌های دولتی و خصوصی این اوراق را به طور مداوم در اختیار افراد قرار می‌دهند. وظیفه صدور این اوراق بر عهده خزانه‌داری کشور است. با پایان یافتن زمان مشخص شده در این اوراق، افراد سرمایه‌گذاری‌کننده، مقدار سرمایه‌گذاری شده اولیه به همراه سود حاصل را دریافت خواهید کرد. البته این سود در مقابل سرمایه‌گذاری در سهام که در ادامه شرح داده میشود، بسیار ناچیز است و ریسک کمتری دارد.
به طور کلی، سرمایه‌گذاری بر روی سه نوع از اوراق بهادار با نام‌های اوراق بدهی، اوراق حقوقی صاحبان سهام و ابزارهای مشتقه انجام میشود که در ابتدا به شرح اوراق بهادار پرداخته میشود.
اوراق بدهی
قراردادی رسمی بین سرمایه‌گذار یا همان وام‌دهنده و فروشنده اوراق یا همان وام‌گیرنده است که در آن، وام‌گیرنده متعهد میشود تا اصل سرمایه‌گذاری به همراه بهره توافق‌شده را در موعد زمانی مشخص‌شده به وام‌دهنده پرداخت کند. در حقیقت، شرکت‌ها و نهادهای کشور با صادر کردن این اوراق، منابع مالی مورد نیازشان را تامین می‌کنند. اوراق بدهی از جمله اوراق کم‌ریسک به شمار می‌آید و مشخصاتی نظیر تاریخ سررسید، نرخ سود اسمی، ارزش اسمی و قیمت فروش دارند.
علاوه بر ریسک کم، از جمله مزایای این اوراق می‌توان به مشارکت سرمایه‌گذاران در کمک به تامین مالی شرکت‌ها و بنگاه‌ها اشاره کرد. اوراق بدهی انواع مختلفی از جمله اوراق مشارکت، قرضه، رهنی، صکوک، سپرده بانکی، بازرگانی، اسناد خزانه و موارد دیگر دارند. زمان این قرارداد نیز میتواند بسیار کوتاه و یا بلند باشد.
اوراق حقوقی صاحبان سهام
این اوراق نیز مانند اوراق بدهی نوعی از اوراق بهادار است که به جای آن‌که نشان‌دهنده بدهی باشد، مالکیت سرمایه‌گذار نسبت به یک دارایی یا شرکت را نشان می‌دهد. با خریدن سهام، صاحب بخشی از یک شرکت سهامی عام خواهید شد. خرید سهام نیازمند دانش اقتصادی، شناخت بازار و شانس است! این روش سرمایه‌گذاری با ریسک زیادی همراه است. امروزه سهام به صورت حضوری، آنلاین و یا از طریق دلالان به فروش می‌رسد اما اصلی‌ترین بازار برای خرید و فروش اوراق سهام، بورس میباشد. با خرید هر سهم در سود وزیان آن شریک خواهید شد. اوراق سهام به مواردی مثل سهام عادی، سهام ممتاز، سهام جایزه، اوراق مشارکت، حق تقدم و موارد دیگر تقسیم میشود.
ابزارهای مشتقه
همان طور که از نام ابزار مشتقه مشخص است، این روش سرمایه گذاری، ارزشش را از چیز دیگری گرفته است. ابزار مشتقه به تنهایی ارزشی ندارد و ارزش حقیقی آن به موارد دیگری مثل ارز، طلا، بازار اوراق بهادار وابسته است. اغلب سرمایه‌گذاران، آشنایی کمی نسبت به ابزارهای مشتقه دارند. در حال حاضر دو نوع از ابزارهای مشتقه یعنی اختیار معاملات و قراردادهای آتی در بازار فرابورس، فراهم میباشد. قراردادهای آتی به دو دسته آتی کالا و آتی سهام تقسیم می‌شوند. در این قرارداد خریدار متعهد میشود تا کالایی مشخص یا سهامی خاصی را خریداری نماید. علاوه بر آن که، قیمت و زمان خرید را نیز معین میکند. در مقابل فروشنده نیز موظف است تا به تضمین فروش این کالا و یا سهام در زمان تعهد شده و با قیمت مشخص شده بپردازد. در قراردادهای اختیار معامله نیز، دو طرف فروشنده و خریدار در خصوص خرید و فروش یک دارایی در زمان آینده، توافق می‌کنند.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری
صندوق‌ها نوعی نهاد مالی واسطه می‌باشند که به بازارهای دوطرفه و آپشن در بورس جمع‌آوری وجوه مردم می‌پردازند تا این وجوه را در اوراق بهادار سرمایه‌گذاری نمایند و با استفاده از سود حاصل از این اوراق، به مردم منفعت برسانند. انواع متعددی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری وجود دارد که برای مثال می‌توان از صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت، صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سهام، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مختلط، صندوق سرمایه‌گذاری اشتراکی و صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله یا EFT نام برد.
سایر سرمایه‌گذاری‌ها
سپرده بانکی، نوعی سرمایه‌گذاری است که از طریق بانک‌ها ارائه میشود. این سرمایه‌گذاری در حساب‌ها و بازه‌های زمانی مختلف، نرخ سود متفاوتی دارد. این روش از جمله روش‌های کم‌ریسک و با بازدهی پایین محسوب میشود.
بیمه بازنشستگی، به همراه ترکیبی از سهام، سپرده‌های بانکی و اوراق بهادار، منجر به اطمینان بازنشستگان نسبت به آینده میشود. معمولا این بیمه‌ها معاف از مالیات هستند. هرچند نمی‌توان بیمه بازنشستگی را به عنوان یک روش سرمایه‌گذاری محسوب کرد!
ارزهای دیجیتال، از جمله جدیدترین حوزه‌های سرمایه‌گذاری در دنیا محسوب می‌شوند. بیت‌کوین و اتریوم دو نمونه از مشهورترین ارزهای دیجیتال می‌باشند. در حال حاضر، خرید و فروش ارزهای دیجیتال، با ریسک زیادی همراه است.
انواع سرمایه‌گذاری، دارای تقسیم‌بندی‌های دیگری نیز میباشد. در شکل زیر با دخیل کردن عامل بازار و شکل درآمدی، یکی از این تقسیم‌بندی‌ها را مشاهده میکنید.
کسب سود از روند نزولی با معاملات آپشن (اختیار معامله)
یکی از اعضا در خصوصی درخواست کردند که به زبان ساده بدون وارد شدن به بحث استراتژی‌های معاملاتی توضیح دهم چطور با آپشن می‌توان از ریزش‌ها و روندهای نزولی سود کسب کرد.
شما یکی از حدود 30 سهمی که برای آنها آپشن منتشر میشود (مشاهده لیست کامل سهام دارای آپشن ) را بررسی کرده‌اید و در نمودار آن یک محدوده مقاومت خیلی قدرتمند یافته‌اید یا تحلیل بنیادی کرده‌اید یا خبری رانتی به شما رسیده است و . که در نهایت با درصد اطمینان بالایی قانع شده‌اید این سهم در فلان نقطه دچار ریزش خواهد شد. واکنش غریزی و معمول در بازار ما برای کسانی که آن سهم را دارند، نقد کردن است. نقد کردن و احتمالاً خرید مجدد در قیمت پایین‌تر (از نظر من کار آماتوری است!).
شما اگر سهم پایه را داشته باشید با آپشن می‌توان انواع گوناگونی استراتژی پیاده کرد تا بدون نقد کردن از نزول قیمت منتفع شد ولی از آنجایی که قرار شد وارد استراتژی‌ها نشویم، در ادامه فرض می‌کنیم شما سهم پایه را ندارید و فقط می‌خواهید قرارداد آپشن آنرا معامله کنید و از نزول آن سود کسب کنید.
در این صورت دو راه برای این کار وجود دارد:
۱. فروش فزاینده اختیار خرید: تعدادی قرارداد اختیار خرید از سهم مورد نظر را به فروش می‌رسانید، از این طریق برای شما تعهدی به وجود می‌آید که در موعد سررسید تعدادی از آن سهام را به قیمت اعمال به شخص مقابل که قرارداد را خریده است و اختیار اعمال آنرا دارد، بفروشید!
بعد از انجام این کار وقتی که قیمت سهم پایه مطابق پیش‌بینی‌تان نزولی شد، به تبع آن قیمت قرارداد نیز نزولی میشود، در اینجا شما باید محدوده برگشت (محدوده حمایت) قیمت سهم را پیدا کنید و قبل از رسیدن به آن، اقدام به خرید کاهنده قرارداد کنید و دقیقاً همان تعداد قراردادهایی را که فروخته بودید مجدداً خریداری کنید. از این طریق موقعیت باز فروش شما بسته میشود و دیگر تعهدی نخواهید داشت. دیگر نه موقعیت باز خرید و نه موقعیت باز فروشی نخواهید داشت.
از آنجایی که قراردادها را در قیمت بالا فروخته بودید و در چند ده درصد قیمت پایین‌تر، موقعیت بازِ فروش خودتان را بستید، از اختلاف قیمت، سود کسب میکنید. روند نزولی بود و شما سود کسب کردید.
این روش از آنجایی که برای شما تعهد ایجاد میکند، بالقوه میتواند ریسک بسیار زیادی داشته باشد.
۲. خرید فزاینده اختیار فروش: این روش بسیار ساده‌تر و بشدت کم‌ریسک است. در این روش پس از پیش‌بینی نزول قیمت سهم پایه، یکی از قراردادهای اختیار فروش آنرا که ترجیحاً وضعیت مالی در سود دارد، خریداری میکنید و در نتیجه اختیارِ فروش آن سهم به تعدادی مشخص در تاریخ سررسید را بدست می‌آورید. با نزول قیمت سهم پایه، قیمت قرارداد اختیار فروش افزایش می‌یابد و حالا می‌توانید آنرا با قیمت بالاتری بفروشید. البته از آنجایی که خرید و فروش قراردادهای اختیار فروش در بازار ما بازارهای دوطرفه و آپشن در بورس بدلیل ناآشنایی افراد با این نوع قرارداد بسیار کم است، ممکن است به راحتی نتوانید این نوع قرارداد را بخرید و بفروشید (به عبارتی در حال حاضر نقدشوندگی آنها کم است، که قطعاً به این صورت باقی نخواهد ماند، کمی زمان می‌برد ولی عاقبت افراد آشنا خواهند شد).
نکته اینجاست که شما حتی اگر بدلیل نقدشوندگی کم این قراردادها نتوانید بعد از خرید آنها را بفروشید و سود کسب کنید، کماکان حق اعمال آنها در موعد سررسید را دارید. پس اگر پیش‌بینی دارید که نزول تا موعد سررسید ادامه خواهد داشت و روند تا آن موقع برنمیگردد، باز هم می‌توانید این روش را انجام بدهید. برای مثال ۱۰ روز تا موعد سررسید مانده است و شما باور دارید که احتمالاً یک روند نزولی بوقوع خواهد پیوست و تا موعد سررسید ادامه خواهد داشت.
در نهایت اگر روند آنطور که پیش‌بینی کردید پیش نرود، برعکس روش قبلی، دچار زیان سنگینی نخواهید شد و صرفاً به اندازه وجه پرمیومی که پرداخته بودید زیان میکنید.
جهت دسترسی به ابزارهای محاسباتی آپشن و مشاهده قراردادهای اختیار معامله به سایت آپشن باز مراجعه کنید
همایش اختیار معامله
اولین قدم برای یک سرمایه گذاری درست و مطمئن، پیدا کردن مناسب ترین بازارها برای سرمایه گذاری و معامله هست.
شما دائما اخبار بازار بورس و همینطور بازار ارزهای دیجیتال را می شنوید و اگر در این بازارها سرمایه گذاری کرده باشید، هر روز پیگیر آنها هستید!
اما تا به حال اسم بازار اختیار معامله را شندید؟
درست حدس زدم
بازار اختیار معامله (یا بازار آپشن) بازاری هست که در آن قراردادهایی بر مبنای سهم های بورسی، با شرایطی کاملا مشخص ،خرید و فروش می شوند. در تعریف سازمان بورس از قرارداد اختیار معامله آمده:
«اختیار معامله قراردادی دو طرفه بین خریدار و فروشنده است که براساس آن خریدار قرارداد حق (نه الزام و تعهد) دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت معین و در زمانی مشخص بخرد یا بفروشد. بنابراین براساس این قرارداد، دو طرف توافق می‌کنند که در آینده معامله‌ای انجام دهند»
من میلاد یزدانپور بنیانگذار آکادمی رویال بورس میخواهم برای اولین بار به صورت حضوری به جمع محدودی از شما آموزش بدهم چطور زمانیکه بازار بورس درحال ریزش بود من و دانشجوهام با معامله در بازار اختیار در حال کسب سود بودیم
انزوای بورس در شاهراه بازارهای دوطرفه
دنیای‌اقتصاد- حمیده قاسمی : بازارها برای بقا نیازمند مشتریان و مخاطبان وفادار هستند و چنانچه منافع مشتریان یک بازار تامین نشود بی‌شک درصدد حذف آن از اهداف خود برخواهند آمد. بازارهای مالی نیز از این قاعده مستثنی نیستند و اگر ابزار مناسب برای بهره‌گیری از ظرفیت یک بازار مالی در اختیار معامله‌گران قرار نگیرد، به دنبال خروج از آن خواهند بود. در این میان وجود بازارهای دیگر و مطلوب‌تر فضا را به سمت رقابت نیز خواهد برد و در این شرایط بازاری که ابزار کافی برای تامین منافع مشتریان خود را در اختیار نداشته باشد، شانسی برای بقا نخواهد داشت و لاجرم به دست انزوا سپرده خواهد شد.
بازار سرمایه طی ماه‌های گذشته پس از رشدی سریع و حبابی، اصلاحی فرسایشی را تجربه کرد. در این شرایط ضعف زیرساخت‌ها و عدم توسعه نهادی و ابزاری این بازار بیش از هر زمان دیگر خود را نشان داد. در این میان تصمیماتی مقطعی همچون تزریق پول، ایجاد دامنه نوسان نامتقارن، تغییر در زمان پیش‌گشایش، حذف نوسان‌گیری روزانه و مانند اینها، نتیجه‌ای جز دامن زدن به بحران سقوط بورس و تشدید خروج پول از بازار سرمایه در پی نداشت. ضمن اینکه ابزارهای تحلیل از جمله تحلیل تکنیکال نیز به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای قابل اتکا در بازارهای مالی در دوران صعود و نزول بورس رنگ باخت و بی‌اثر واقع شد. در حالی که اجرای فروش استقراضی نه تنها در دوره ریزش بازار به آسانی و بدون صرف منابع می‌توانست رسیدن به تعادل و تغییر روند را در بازار رقم بزند، بلکه در دوران رشد سریع شاخص نیز می‌توانست از ایجاد حباب در بازار جلوگیری کند.
اما اینکه چرا فروش استقراضی یا همان ابزار ایجاد بازار دوطرفه که جذابیت دائمی را برای فعالان بازارهای مالی در سراسر دنیا به همراه دارد با وجود رفع موانع فقهی کنار گذاشته شده است؟
معامله‌گران؛ پای ثابت رفت و برگشت بازارها
بازارهای مالی در دنیا در صعود و نزول همواره هوای فعالان خود را دارند؛ به طوری که نه تنها در افزایش قیمت، بلکه در کاهش قیمت نیز به معامله‌گران سود می‌رسانند. به این صورت که در روند نزولی بدون اینکه سهمی در اختیار داشته باشند آن را به فروش بازارهای دوطرفه و آپشن در بورس می‌رسانند، اما متعهد می‌شوند در آینده آن سهم را خریداری کرده و به تعهد خود عمل کنند و از این طریق به میزان کاهش قیمت از معامله کسب سود می‌کنند.
اما این ابزار با وجود تجربه طولانی در بازارهای مالی دنیا به دلیل نقض قوانین بیع و عدم امکان فروش مالی که در اختیار متبایعین (طرفین قرارداد) نیست، از همان ابتدای مطرح شدن در سازمان بورس با مخالفت کمیته فقهی این سازمان مواجه شد و واحد تحقیق و توسعه سازمان را به صرافت راهکاری برای تامین نظر این کمیته انداخت.
بد و خوب فروش استقراضی
همایون دارابی، فعال بازار سرمایه درخصوص ابزار فروش استقراضی و اجرای آن در بازار سرمایه کشور گفت: معاملات استقراضی یکی از روش‌های معاملاتی است که در آن سرمایه‌گذار با امید به بهره‌مندی از روند کاهشی آتی بازار اقدام به قرض گرفتن و فروش دارایی کرده و پس از افت قیمت، مجددا دارایی را خریده و به قرض‌دهنده بازمی‌گرداند. پس از تامین نظر کمیته فقهی سازمان بورس اجرای این ابزار و دیگر ابزارهای مشتقه در بازار سرمایه اجازه شرعی دریافت کرد و قابل اجرا شد. وی درخصوص دلایل اجرایی نشدن این ابزار پس از تایید کمیته فقهی خاطرنشان کرد: مشکلات موجود در اجرای این ابزار در بورس کشور به چند دلیل کلی بازمی‌گردد؛ نخست اینکه همواره محدودیت‌ها و کمبودهای نرم‌افزاری چه در اجرای معاملات و چه در ثبت آنها در صورت‌های مالی فعالان حقیقی و حقوقی بازار وجود دارد.چراکه در حال حاضر این نرم‌افزارها تنها در اختیار یک شرکت خدمات کامپیوتری خارجی است و در دسترس همگان نیست. این فعال بازار سرمایه وجود برخی محدودیت‌های داخلی را دلیل دیگر اجرا نشدن ابزار فروش استقراضی عنوان کرد و گفت: مشکل بزرگ‌تر عدم روان بودن معاملات در بورس تهران به دلیل وجود دامنه نوسان و حجم مبنا است که ریسک انجام این معاملات را تشدید میکند. به عنوان مثال اگر فروشنده اوراق استقراضی بتواند هر لحظه دارایی خریداری‌شده و موقعیت آن را ببیند، باز هم ممکن است به دلیل تشکیل صف خرید و سفارش باز خود در پوزیشن فروش متحمل زیان شدید شود.
زیان نامحدود در کمین ناشران
دارابی معایب اجرای معاملات فروش استقراضی را محدود به این دو دلیل ندانست و اظهار کرد: مشکل سوم این است که در مورد معاملات آپشن سود ناشر این اوراق محدود ولی زیانش نامحدود است؛ مانند حالتی که در Short Squeezeها (فشار پوزیشن استقراضی) دیده شد و زیان‌های چند میلیارد دلاری برای معامله‌گران محقق شد.
وی وجود چالش استفاده از ابزارهای مشتقه در بازارهای مالی را محدود به ایران ندانست و یادآور شد: در سطح بین‌الملل نیز استفاده از این ابزارها با چالش‌های جدی مواجه است. رفتار اخیر شورت اسکوئیزرها نشان داد افزایش استفاده از ابزارهای مشتقه به‌خصوص در سمت فروش میتواند بسیار خطرناک باشد. در پدیده‌هایی مثل حمله گروه‌های سهامداری پلت‌فرم شبکه اجتماعی، سرمایه‌گذاران فروشنده استقراضی در نمادهایی نظیر گیم استاپ با زیان‌های بسیاری مواجه شدند که نشان می‌دهد این ابزار در حالت‌های حدی استفاده میتواند حتی به آشفتگی بیشتر بازار منجر شود.
دارابی افزود: در همین حال در بحران ۲۰۰۸ نیز شدت بدبینی به بازار و فروش‌های استقراضی گسترده موجب ممنوعیت استفاده از این ابزار شد. لذا هر چند در حالت عادی دوطرفه شدن بازار، امکان خرید و فروش همزمان میتواند به مهار بیشتر ریسک منجر شود، اما در مواردی این ابزار میتواند به وضعیت‌های آشفته‌تر منجر شود.چراکه استفاده از این ابزارها نیازمند کنترل دقیق‌تر است.
وی با اشاره به زیان نزدیک به ۲۰میلیارد دلاری در گیم استاپ صندوق‌ها در آمریکا در پوزیشن فروش تصریح کرد: چنین زیانی در کشور ما قابل قبول نیست و حتی یک صدم این رقم نیز میتواند تمام دستگاه‌های نظارتی را در مورد یک نهاد مالی دولتی یا عمومی به واکنش وادار سازد. در ایران چون اکثر فعالان بزرگ بازار سرمایه دولتی هستند اگر یک زیان بزرگ به ناشر وارد شود توجیه کردن دلایل آن بسیار دشوار است.
بازار دو طرفه؛ تنها راه پیش رو
اما مهدی سوری، تحلیلگر و مدرس بازار سرمایه با اشاره به نتایج مطلوب و تجربه‌های مثبت بازارهای مالی در دنیا در اجرای دوطرفه معاملات در بازارهای مالی گفت: ابزارهای استاندارد زیادی در بازارهای مالی دنیا هستند که هنوز در بازار ما مورد استفاده قرار نگرفته است. همین مساله سبب بروز فاصله در استاندارد بازار ما با بازارهای جهانی شده است.
وی در ارزیابی زمان ورود ابزاری همچون فروش استقراضی به گردونه معاملات در شرایط کنونی خاطرنشان کرد: نزدیک شدن بازار ما به بازارهای جهانی چه در دوران رونق و چه در دوران رکود اتفاقی مثبت است؛ چراکه ضعف نبود ابزارهای دوطرفه در بازار سرمایه ما همواره قابل لمس است.
سوری یادآور شد: در حال حاضر برخی اوراق اختیار خرید و اوراق اختیار فروش در بازار وجود دارد، اما به دلیل پایین بودن تنوع این اوراق عمق این بازار بسیار کم است. این در حالی است که به دلیل مدل قرارداد این نوع اوراق بسیاری از کارگزاری‌ها ریسک آن را نمی‌پذیرند و همین مساله سبب شده تا این نوع اوراق برای سرمایه‌گذاران حرفه‌ای جذاب نباشد و بازار آن نیز به دلیل عدم استقبال حرفه‌ای‌ها عمق پیدا نکند.
این کارشناس بازار سرمایه با مرور تلاش‌های صورت گرفته در سال‌های اخیر برای دو طرفه کردن بازار تصریح کرد: در حال حاضر اجازه اجرای فروش استقراضی با مدل استاندارد خود به دلایل ایرادات فقهی داده نشده است و اقدامات صورت گرفته برای اجرای این ابزار با مدل موجود در بازارهای جهانی متفاوت است. اما رویه مسلم این است که بازار ما نیز دیر یا زود ناچار به پذیرش ابزارهای استاندارد است.
وی اضافه کرد: حتی اگر با تغییرات فقهی و اجرای آن در قالب عقود اسلامی این ابزارها به کار گرفته شود، باز هم از عدم بهره‌گیری آنها به مراتب بهتر است و آسیب کمتری را متوجه بورس کشور میکند. ما در آینده چاره‌ای جز اجرای این روش‌ها نخواهیم داشت و تا زمانی که ابزارهای لازم در بازار سرمایه ما فعال نشود، رسیدن به تعادل و مسائلی همچون پوشش ریسک سهامداران مهجور باقی خواهد ماند.
آشنایی با معاملات دوطرفه
بازار دو طرفه به بازاری گفته میشود که سهامداران آن زمانی که انتظار اصلاح یا افت قیمتی یک سهم را دارند می‌توانند فروش استقراضی انجام دهند؛ یعنی بدون اینکه سهمی داشته باشند می‌توانند آن را به فروش برسانند و متعهد شوند که در زمانی مشخص در آینده سهم آن شرکت را خریده و به قرارداد عمل کنند. فرض کنید قیمت یک سهم ۲۰۰ تومان است و شما پیش‌بینی میکنید قیمت آن در آینده کاهش یافته و به ۶۰ تومان خواهد رسید. در شرایط عادی شما امکان کسب سود از این پیش‌بینی نخواهید داشت؛ اما در قالب فروش استقراضی و بازار دوطرفه می‌توانید این سهم را بدون اینکه ابتدا آن را بخرید طبق قراردادی آن به فروش برسانید و متعهد شوید که در آینده سهام مذکور را تحویل دهید. حال اگر قیمت سهم نزولی شود و به ۶۰ تومان برسد شما می‌توانید با خرید آن در بازار به بازارهای دوطرفه و آپشن در بورس قیمت ۶۰ تومان و تحویل آن طبق قرارداد، مبلغ ۲۰۰ تومان از خریدار دریافت کنید و سود کسب کنید. علاوه بر کسب بازدهی مزایای دیگری نیز برای بازارهای دوطرفه می‌توان برشمرد. در واقع در بازارها یا بورس‌های جهانی، یک ابزار یا روش سرمایه‌گذاری تحت عنوان فروش استقراضی (Short Selling) وجود دارد که می‌توان از نزول قیمت سهام سود کرد. حال این حالت را با بازار یک طرفه مقایسه کنید. فرض کنید شما سهام شرکت a را به قیمت ۲۰۰ تومان خریداری کرده باشید، حال اگر قیمت سهام افزایش پیدا کند شما هم به سود خواهید رسید و در صورت کاهش قیمت کمتر از مبلغ خریداری شده شما وارد زیان می‌شوید. پس در بازارهای یک طرفه شما باید سهام را ارزان بخرید و بعد گران بفروشید تا سود به‌دست آورید. اما در بازار دوطرفه هم می‌توانید از افزایش قیمت در هنگام خرید یک سهام هم هنگام کاهش قیمت در زمان فروش سهام، سود کسب کنید. فعالان قدیمی بورس که دوران رکود بازار را چشیده‌اند، بیشتر می‌توانند به مزایای بازار دوطرفه واقف باشند.
از جمله معایب یک بازار یک‌طرفه می‌توان به زمان‌بر شدن دوران رکود، خروج سرمایه‌ها در فاز اصلاحی، کاهش محسوس نقدشوندگی و ایجاد حباب در دوره‌های رونق اشاره کرد. این در حالی است که در یک بازار دوطرفه می‌توان از مزایایی همچون امکان کسب بازدهی در ریزش بازارها، پررنگ شدن نقش تحلیل در تصمیمات سرمایه‌گذاری، جلوگیری از ایجاد حباب در بازار و سهام شرکت‌های مختلف، کارآ شدن ابزار تحلیل تکنیکال و استفاده از ابزارهای کمکی که در دنیا استفاده میشود و افزایش شدید نقدشوندگی در بورس بهره جست. در حال حاضر، در بازار مشتقات شاهد بازار دوطرفه هستیم. بازار معاملات آتی بورس کالا و بازار اختیار سهام و کالا دو بازاری است که فرآیند دوطرفه‌سازی بازار کامل پیاده شده است اما به دلیل عمق کم این بازارها و عدم شناخت فعالان حوزه سرمایه‌گذاری، چندان مورد توجه قرار نگرفته‌اند.
کسب سود از روند نزولی با معاملات آپشن (اختیار معامله)
یکی از اعضا در خصوصی درخواست کردند که به زبان ساده بدون وارد شدن به بحث استراتژی‌های معاملاتی توضیح دهم بازارهای دوطرفه و آپشن در بورس چطور با آپشن می‌توان از ریزش‌ها و روندهای نزولی سود کسب کرد.
شما یکی از حدود 30 سهمی که برای آنها آپشن منتشر میشود (مشاهده لیست کامل سهام دارای آپشن ) را بررسی کرده‌اید و در نمودار آن یک محدوده مقاومت خیلی قدرتمند یافته‌اید یا تحلیل بنیادی کرده‌اید یا خبری رانتی به شما رسیده است و . که در نهایت با درصد اطمینان بالایی قانع شده‌اید این سهم در فلان نقطه دچار ریزش خواهد شد. واکنش غریزی و معمول در بازار ما برای کسانی که آن سهم را دارند، نقد کردن است. نقد کردن و احتمالاً خرید مجدد در قیمت پایین‌تر (از نظر من کار آماتوری است!).
شما اگر سهم پایه را داشته باشید با آپشن می‌توان انواع گوناگونی استراتژی پیاده کرد تا بدون نقد کردن از نزول قیمت منتفع شد ولی از آنجایی که قرار شد وارد استراتژی‌ها نشویم، در ادامه فرض می‌کنیم شما سهم پایه را ندارید و فقط می‌خواهید قرارداد آپشن آنرا معامله کنید و از نزول آن سود کسب کنید.
در این صورت دو راه برای این کار وجود دارد:
۱. فروش فزاینده اختیار خرید: تعدادی قرارداد اختیار خرید از سهم مورد نظر را به فروش می‌رسانید، از این طریق بازارهای دوطرفه و آپشن در بورس برای شما تعهدی به وجود می‌آید که در موعد سررسید تعدادی از آن سهام را به قیمت اعمال به شخص مقابل که قرارداد را خریده است و اختیار اعمال آنرا دارد، بفروشید!
بعد از انجام این کار وقتی که قیمت سهم پایه مطابق پیش‌بینی‌تان نزولی شد، به تبع آن قیمت قرارداد نیز نزولی میشود، در اینجا شما باید محدوده برگشت (محدوده حمایت) قیمت سهم را پیدا کنید و قبل از رسیدن به آن، اقدام به خرید کاهنده قرارداد کنید و دقیقاً همان تعداد قراردادهایی را که فروخته بودید مجدداً خریداری کنید. از این طریق موقعیت باز فروش شما بسته میشود و دیگر تعهدی نخواهید داشت. دیگر نه موقعیت باز خرید و نه موقعیت باز فروشی نخواهید داشت.
از آنجایی که قراردادها را در قیمت بالا فروخته بودید و در چند ده درصد قیمت پایین‌تر، موقعیت بازِ فروش خودتان را بستید، از اختلاف قیمت، سود کسب میکنید. روند نزولی بود و شما سود کسب کردید.
این روش از آنجایی که برای شما تعهد ایجاد میکند، بالقوه میتواند ریسک بسیار زیادی داشته باشد.
۲. خرید فزاینده اختیار فروش: این روش بسیار ساده‌تر و بشدت کم‌ریسک است. در این روش پس از پیش‌بینی نزول قیمت سهم پایه، یکی از قراردادهای اختیار فروش آنرا که ترجیحاً وضعیت مالی در سود دارد، خریداری میکنید و در نتیجه اختیارِ فروش آن سهم به تعدادی مشخص در تاریخ سررسید را بدست می‌آورید. با نزول قیمت سهم پایه، قیمت قرارداد اختیار فروش افزایش می‌یابد و حالا می‌توانید آنرا با قیمت بالاتری بفروشید. البته از آنجایی که خرید و فروش قراردادهای اختیار فروش در بازار ما بدلیل ناآشنایی افراد با این نوع قرارداد بسیار کم است، ممکن است به راحتی نتوانید این نوع قرارداد را بخرید و بفروشید (به عبارتی در حال حاضر نقدشوندگی آنها کم است، که قطعاً به این صورت باقی نخواهد ماند، کمی زمان می‌برد ولی عاقبت افراد آشنا خواهند شد).
نکته اینجاست که شما حتی اگر بدلیل نقدشوندگی کم این قراردادها نتوانید بعد از خرید آنها را بفروشید و سود کسب کنید، کماکان حق اعمال آنها در موعد سررسید را دارید. پس اگر بازارهای دوطرفه و آپشن در بورس پیش‌بینی دارید که نزول تا موعد سررسید ادامه خواهد داشت و روند تا آن موقع برنمیگردد، باز هم می‌توانید این روش را انجام بدهید. برای مثال ۱۰ روز تا موعد سررسید مانده است و شما باور دارید که احتمالاً یک روند نزولی بوقوع خواهد پیوست و تا موعد سررسید ادامه خواهد داشت.
در نهایت اگر روند آنطور که پیش‌بینی کردید پیش نرود، برعکس روش قبلی، دچار زیان سنگینی نخواهید شد و صرفاً به اندازه وجه پرمیومی که پرداخته بودید زیان میکنید.
جهت دسترسی به ابزارهای محاسباتی آپشن و مشاهده قراردادهای اختیار معامله به سایت آپشن باز مراجعه کنید
دیدگاه شما